Gontowiec Podróżny BLOG
Na piknik
18 czerwca 2022 07:11, admin ego
Taki dzień najlepiej zacząć jak u Moneta – śniadaniem na trawie. Dlaczego? Po pierwsze jest sobota, po drugie – trwa długi weekend, a po trzecie i najważniejsze – 18 czerwca ogłoszono kiedyś Światowym Dniem Pikników. <czytaj dalej>
Jedzmy warzywa
17 czerwca 2022 06:16, admin ego
17 czerwca to w kalendarzach kulinarnych Dzień Jedzenia Warzyw. <czytaj dalej>
Boże Ciało
16 czerwca 2022 08:10, admin ego
16 czerwca. Mogę z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że ptaki mają porzekadła w tzw. głębokim poważaniu i mało który zastosował się do wczorajszego „Na świętego Wita ze śpiewem ptaków kwita”. Całe popołudnie i wieczór pitpiliły oraz terlikały w najlepsze, na uciechę naszą i innych.
Zaczerpnięte z mądrości ludowych motto na dziś brzmi: „Jaki dzień w Boże Ciało, takich potem dni niemało”. Wbrew pozorom nie ułożono zbyt wielu przysłów poświęconych dzisiejszemu świętu. Oprócz zacytowanego wyżej, jest jeszcze kilka meteorologiczno – rolniczych:
-
„Gdy na Boże Ciało deszcz bywa, pada zwykle w pierwsze żniwa”,
-
„Dzień Bożego Ciała pogodny, dobry urodzaj niezawodny”
-
„Święto Bożego Ciała jasne dobry rok znaczy”,
-
„Boże Ciało żytka zakściało” (zakściało = gwarowe: zechciało, zapragnęło),
-
„Na Boże Ciało siej proso śmiało”,
-
"Po Bożym Ciele siej tatarkę śmiele”,
-
„Po Bożym Ciele można pszenicę zaorać śmiele” (oczywiście tylko wtedy, kiedy jest bardzo licha, bo i tak nic już z niej nie będzie).
Są też dwa frazeologizmy: „wystroił się jak stróż w Boże Ciało” (ubrany dziwacznie albo zbyt elegancko, niestosownie do danej sytuacji) i „leci, jak szewc na Boże Ciało” (pędzi na złamanie karku).
No i to wszystkie mądrości ludowe, jakie udało mi się wyszperać. Aż dziwne, że tak popularne święto nie zebrało większej ich kolekcji, ale to wcale nie znaczy, że nie można o nim długo opowiadać.
Boże Ciało jest jednym z najbarwniejszych i najbardziej widowiskowych świąt w całym roku liturgicznym, obrosło też mnóstwem ludowych zwyczajów i przesądów. Najbardziej znane formy obchodów to oczywiście procesje do czterech ołtarzy, odpowiadających czterem ewangelistom, sypanie płatków kwiatowych, dywany kwiatowe pieczołowicie układane przez wiele dni, wielokolorowe stroje ludowe…
Procesje Bożego Ciała w Łowiczu (folklor) i w Spycimierzu (dywany kwiatowe) trafiły nawet na „Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości”. Obie miejscowości leżą w woj. łódzkim. Na tę samą listę wpisano też zwierzyniecki (krakowski) „Pochód z Lajkonikiem” (zaczynający się tuż po procesji). W wierzeniach ludowych lajkonik symbolizował odwieczną walkę dobra ze złem i zwycięstwo jasnych, słonecznych sił nad mocami ciemności.
Brzozowym gałązkom, którymi dekorowano świąteczne ołtarze przypisywano kiedyś wielką moc, dlatego później, przy rozbieraniu dekoracji, każdy starał się uszczknąć trochę dla siebie:
-
położone w rogach stodół, chroniły zboże przed szkodnikami,
-
zatknięte na brzegach pól, gwarantowały dobre plony i chroniły przed skutkami żywiołów,
-
włożone w słomiane strzechy i wetknięte za obrazy, były najlepszym ubezpieczeniem na wypadek pożaru,
-
uspokajały płaczące dzieci (podobno wystarczyło lekkie uderzenie taką gałązką),
-
dym z palonych gałązek odstraszał chmury, niosące grad i pioruny.
Na Podlasiu, Warmii i Mazurach używano do dekoracji pędów widłaka goździstego. Zawieszone pod powałą chroniły przed siłami nieczystymi i nocnymi marami.
„Każde ziele mówi: święć mnie”, więc w ludowej tradycji Boże Ciało było również czasem święcenia małych wianków, uwitych z pachnących ziół i polnych kwiatków. Powinno ich być kilka, a nawet kilkanaście, zawsze nieparzysta liczba. W jednych kościołach wianuszki wielkości dłoni wisiały przez całą oktawę, w innych święcono je dopiero ósmego dnia. Potem zabierane były do domów i starannie przechowywane przez cały rok. Przypisywano im cudowne właściwości:
-
kładziono pod fundamenty nowo budowanego domu,
-
układano w stodole pod pierwszy przywieziony z pola snop zboża,
-
palonymi okadzano dzieże do wyrabiania chleba, a w dzień św. Jana Chrzciciela okadzano krowy,
-
wiankami z rozchodnika okadzano domy przed burzą, bo od tego miały się rozchodzić gradowe chmury,
-
rzucano wianki w pierwszą skibę pierwszej orki w roku, aby „Bóg błogosławił zasiewom”,
-
dla ochrony przed „złym” wieszano je na drzwiach, w sieni, w izbach, nad świętymi obrazami,
-
dekorowano nimi beciki do chrztu,wplatano w wiązanki ślubne,
-
w wiankowym wywarze kąpano wątłe noworodki,
-
odpędzano dolegliwości kobiece, wieszając nad posłaniem wianek z macierzanki,
-
robiono z nich wywary na choroby ludzi i zwierząt,
-
pokruszonymi posypywano łóżka ciężko chorych, aby ulżyć im w cierpieniach,
-
zmarłym wkładano do trumny, aby zapewnić im spokój wieczny.
Niewykorzystanych wianków nie wolno było wyrzucać. Po roku zastępowano je nowymi, a stare palono.
Oktawa Bożego Ciała (gwarowo „oktaby”) również obwarowana była przesądami. Nie wolno było wykonywać prac polowych („W Boże Ciało z Boską chwałą, Słowo nam się Chlebem stało, nie tnij zboża ni kapusty, bo odnajdziesz w niej rdzeń pusty”), a pranie bielizny kijankami mogło ściągnąć do wsi grzmoty i pioruny.
Na zakończenie słów parę o Lajkoniku, nazywanym też włóczkowym konikiem wcale nie dlatego, że ktoś go kiedyś wydziergał, tylko na pamiątkę mężnej postawy jednego z wiślanych flisaków (zwanych włóczkami), który poderwał mieszkańców podkrakowskiego Zwierzyńca do walki z Tatarami. Działo się to w dniu kończącym Oktawę Bożego Ciała 1238 r. Po zakończonej bitwie flisak, odziany w szaty pokonanego tatarskiego wodza, uroczyście wkroczył w bramy miasta. Dziś Zwierzyniec jest już częścią Krakowa, a drewniany Lajkonik z orszakiem włóczków pojawia się na jego ulicach od 1738 r. Pokaż mniej
Tekst i foto Maria Gonta
<czytaj dalej>
Wyjątkowy tydzień z Witem
14 czerwca 2022 22:38, admin ego
15 czerwca to sam środek wyjątkowego tygodnia. Jego osobliwość polega na posiadaniu dwóch piątków, z czego pierwszy jest właśnie dziś (i dla niepoznaki nazywa się środą); drugi będzie już pojutrze, a pomiędzy nimi świąteczny czwartek. <czytaj dalej>
Truskawkowa superpełnia
14 czerwca 2022 06:19, admin ego
14 czerwca. Ja wiem, że to dziwnie zabrzmi, ale dziś, niemal w samo południe Księżyc osiągnie 100% okrągłości.
<czytaj dalej>
Sposób na opryszczkę
13 czerwca 2022 07:00, admin ego
13 czerwca to dzień pod patronatem Św. Antoniego, który – chociaż urodził się w Lizbonie i tylko ostatnie lata życia spędził w Padwie – nazywany został Antonim Padewskim lub Padewczykiem. <czytaj dalej>
Kwiatek dla falafela
11 czerwca 2022 22:21, admin ego
Dziś świętujemy kulinarnie, bo 12 czerwca przypada Międzynarodowy Dzień Falafela, potrawy, o prawa do której po dziś dzień spierają się przede wszystkim dwa państwa: Egipt i Izrael, jednak swoją teorię na ten temat mają również inne kraje arabskie. <czytaj dalej>
Historia Miaurysia
10 czerwca 2022 21:00, admin ego
Jest 11 czerwca, więc pierwsza dekada miesiąca już za nami. W niektórych regionach kraju solidnie w tym czasie deszczyło, w innych mniej, ale opady dotarły chyba wszędzie.
<czytaj dalej>
Gaudi
10 czerwca 2022 07:21, admin ego
10 czerwca. Jeżeli wziąć pod uwagę panujące ostatnio temperatury oraz przypadające właśnie imieniny Małgorzaty, to do dzisiejszego dnia najlepiej pasowałyby przysłowia: „Ze świętą Małgorzatą zaczyna się lato” oraz „Ze świętą Małgorzatą upał przybiera, kanikułę otwiera”. Pasowałyby, gdyby nie fakt, że nie patronuje mu ani jedna spośród dziewięciu świętych i dziesięciu błogosławionych kobiet, noszących to imię. Dzisiejsza Małgorzata jest po prostu „zwykłą” Małgosią, mimo to w skarbnicy przysłów jest jedno, które można do niej dopasować: „Dobrze ojcu było z matką, dobrze też mnie z Małgorzatką”. <czytaj dalej>
Agugaga, Kaczor Donald i Przyjaciel
8 czerwca 2022 05:08, admin ego
9 czerwca nie ma wprawdzie ani własnego przysłowia, ani patronów obdarowanych wianuszkiem porzekadeł, dysponuje za to co najmniej trzema fajnymi świętami, zaczerpniętymi z kalendarza nietypowych okazji. Są to – w kolejności alfabetycznej – Dzień Agugaga, dzień Kaczora Donalda i Dzień Przyjaciela. <czytaj dalej>
Medard płaczliwy
7 czerwca 2022 07:01, admin ego
8 czerwca – „Jaki Medard dzień obwieści, takich będzie dni czterdzieści”, „Medard cztery niedziele podobne do siebie ściele” – mówią dzisiejsze przysłowia, a z wieloletnich obserwacji meteorologicznych wynika, że jest w tym pewna doza prawdopodobieństwa. <czytaj dalej>
Wturkowy Dzień Seksu
7 czerwca 2022 06:46, admin ego
7 czerwca. „Gdy na świętego Norberta, Roberta i Medarda deszcz leje, to lać będzie przez sześć tygodni”. Nie brzmi to dobrze, ale sprawdzić się przecież nie musi. Norberta było wczoraj i jakoś się nam upiekło. Obarczonego największą odpowiedzialnością za deszczową aurę Medarda będzie jutro, dziś mamy Roberta. Kim był? <czytaj dalej>
Nie tylko o pogodzie
6 czerwca 2022 08:20, admin ego
6 czerwca przynosi ze sobą dwa przysłowia, jedno rolnicze – „Siej na świętego Norberta, a będzie jęczmienia sterta”, a drugie pogodowe – „Norbert cztery niedziele po sobie ściele.” Na aurę na razie narzekać nie można, więc – jeśli wierzyć porzekadłu – nadchodzące tygodnie rysują się niemal letnio, przynajmniej jeżeli chodzi o temperatury.
<czytaj dalej>
Zielone Świątki
5 czerwca 2022 08:03, admin ego
Jednym z patronów piątego czerwca jest św. Bonifacy Winfrid – benedyktyn, misjonarz, biskup. Żył na przełomie VII i VIII w. Podobno przy całej swej świątobliwości był gwałtowny i niezbyt tolerancyjny, jednak bez krzty mściwości czy złośliwości. Może dlatego jego słynny spór o antypody ze św. Wirgiliuszem z Salzburga nie zakończył się oskarżeniem tego drugiego o herezję.
<czytaj dalej>
Czerwiec w czerwce bogaty
4 czerwca 2022 20:17, admin ego
4 czerwca. Niby to takie oczywiste, ale czy zwróciliście kiedyś uwagę, że czerwiec tylko w kilku słowiańskich językach nazwano w sposób kojarzący się z czerwienią (czeski červen, ukraiński червень = czerweń i białoruski чэрвень = czerwień), a w większości państw świata nosi nazwę wywiedzioną z łaciny (Iunius), najczęściej kojarzoną z Junoną? <czytaj dalej>
Dzień etykiety
3 czerwca 2022 10:45, admin ego
3 czerwca. Skoro dziś Dzień Savoir-Vivre’u, wypadało przywitać go zgodnie ze wszystkimi, wpojonymi w dzieciństwie zasadami nadwornej etykiety. Ponieważ jednak nie wychowywałam się ani na dworze królewskim, ani nawet książęcym, mnóstwo czasu dane mi było spędzać na szeroko pojętym, rozległym dworze Matki Natury. Lasów, parków i jezior mamy pod dostatkiem. <czytaj dalej>
Kto wymyślił krawaty
2 czerwca 2022 07:53, admin ego
2 czerwca przynosi nam Dzień Wolnych Kołnierzyków, bardziej znany jako Dzień bez Krawata. Ta nieodłączna dziś część męskiego stroju biznesowego, ma wyjątkowo długą i skomplikowaną historię. <czytaj dalej>
Obudzić w sobie dziecko
31 maja 2022 19:55, admin ego
1 czerwca. Proponuję, byśmy dzisiaj wszyscy obudzili w sobie dziecko. <czytaj dalej>
Ostatni wtorek maja
31 maja 2022 07:24, admin ego
Pospieszył się 31 maja i po prostu sobie nadszedł, nie oglądając się na fakt, że nie wykorzystałam jeszcze wszystkich majowych przysłów, a przecież jutro już czerwiec i trzeba je będzie odłożyć na półkę. <czytaj dalej>
Chorzy na SM i życie ich drzew
30 maja 2022 08:04, admin ego
30 maja. Synoptycy twierdzą, że mamy jedną z najchłodniejszych końcówek maja od co najmniej czterech lat, bardziej przypominającą przedwiośnie, niż finiszująca wiosnę.
<czytaj dalej>