2 czerwca przynosi nam Dzień Wolnych Kołnierzyków, bardziej znany jako Dzień bez Krawata. Ta nieodłączna dziś część męskiego stroju biznesowego, ma wyjątkowo długą i skomplikowaną historię.

Trudno precyzyjnie wskazać, kto i kiedy wymyślił krawat – jedni wskazują na Chińczyków (wszak 210 lat przed naszą erą ośmiotysięcznej terakotowej armii cesarskiej wyrzeźbiono pod brodami – posąg w posąg – krawatopodobne ozdoby), inni przychylają się ku Rzymianom (żołnierze wyobrażeni na Kolumnie Trajana również szyje mają otulone czymś, co przypomina pasek materiału), jeszcze inni opowiadają ciekawą historyjkę o Chorwatach. Tej nie da się już skreślić kilkoma słowami, więc streszczę możliwie najkrócej.

Otóż bitni chorwaccy najemnicy, wspomagający w XVII w. francuskiego króla (wojna 30-letnia), a de facto będący poddanymi strony przeciwnej (czyli Habsburgów), nosili na szyjach kolorowe chusty, wzbudzające zachwyt wśród paryskich dam. Jedna z legend wspomina chorwacką odpowiedź na zarzut ich możliwej dezercji: „gdyby tak się stało, możecie nas wieszać od razu”. I właśnie w tym momencie mieli gremialnie zawiązać sobie na szyjach „pętle” z materiału.

Pewne w tej historii są tylko dwie rzeczy: że barwne „pętle” zwracały uwagę oraz fakt, że niezmiernie spodobały się młodemu Królowi Słońce. Ten nie dość, że sam zaczął je nosić, to jeszcze zatrudnił na swoim dworze cravatiera – specjalistę od wiązania jego koronkowych, sprowadzanych z Wenecji chust. Paryska moda już wtedy podbijała Europę i tak ta męska ozdoba przestała być właściwa jedynie mundurom wojskowym (chociaż we Francji powstał w tym czasie specjalny regiment Royal Cravates).

Wydaje się, że pierwszą i podstawową funkcją pra-krawatów było osłanianie szyi przed zimnem i to z niej wyewoluowały przeróżne focale, fulary, żaboty, krezy, halsztuki, bandany, apaszki i aksamitki. Współczesne krawaty można już datować precyzyjniej. Ich historia zaczęła się w 1926 r. od pomysłu nowojorskiego krawca Jessego Langsdorfa, który wpadł na pomysł, by szyć je z ciętych na ukos trzech kawałków materiału. Taki krawat nie odkształcał się i łatwiej dawał się wiązać. Do lamusa odeszły więc dziewiętnastowieczne angielskie podręczniki neckclothitanii (krawatologii), ukazujące nawet 72 sposoby ich wiązania.

O dzisiejszych węzłach nie będę się wypowiadać (podobno królują windsorski i prosty). Kompletnie nie mam o nich pojęciach, a słowo „krawat” kojarzy mi się przede wszystkim z Bareją i słynnym cytatem z „Misia”: „Klient w krawacie jest mniej awanturujący się”. Są jeszcze słowa przypisywane Balzacowi: "Rozum mężczyzny objawia się w jego umiejętności wiązania krawata" i oczywiście nieśmiertelne próby spolszczenia nazwy na „zwis męski dekoracyjny”.

Warto wiedzieć, że nazwę krawatów wywiedziono właśnie od wspomnianych wyżej Chorwatów. Z francuskiego „a la croate” = „jak Croat” (Chorwat). Jedynie Anglicy wybrali nazwę opisową "neck tie" (węzeł na szyi) i stąd wzięła się neckclothitania. Obchodzony w Chorwacji 18 października Dzień Krawata jest tam świętem państwowym, a reprezentacyjny oddział tamtejszego wojska nosi repliki mundurów w stylu Royal Cravates.

Poza tym dzisiejszy dzień może poszczycić się własnym przysłowiem: „Święty Eugeni pogodę w czerwcu odmieni”. Teoretycznie może mu się to udać, ponieważ prognozy na dziś zapowiadają „częściowo słoneczny dzień”, czyli już bez zapłakanego nieba i trzaskających burz z gradem, jakie były naszą wczorajszą rzeczywistością. Na pasku mojego laptopa pokazał się nawet opatrzony czerwoną kropeczką komunikat „wzrost temperatury”. To dobrze, bo w dzisiejszych planach wyjazd na ryby, a resztę zobaczymy… skarbnica przysłów donosi bowiem przekornie: „Czerwiec po deszczowym maju często dżdżysty w naszym kraju”, a na dodatek „Grzmoty czerwca rozweselają rolnikom serca”.

Wprawdzie planowałam zilustrować wpis zdjęciem terakotowej armii, której replika gościła kiedyś w naszym mieście, ale nie udało mi się go wyszperać z czeluści dysku zewnętrznego. Wobec tego na fotografii upolowany ostatnio motylek, a właściwie dwa motylki, bo nie jest to wcale odbicie w wodzie.

Tekst i foto Maria Gonta