15 czerwca to sam środek wyjątkowego tygodnia. Jego osobliwość polega na posiadaniu dwóch piątków, z czego pierwszy jest właśnie dziś (i dla niepoznaki nazywa się środą); drugi będzie już pojutrze, a pomiędzy nimi świąteczny czwartek. Co przynoszą dzisiejsze przysłowia? Sporo ciekawych informacji rolniczo-klimatyczno-ornitologicznych i nie tylko.

Zacznijmy od muchologii.
Wydaje się nieprawdopodobne, że owady te pojawiły się już 200 mln lat temu. W dodatku uwielbiają słoneczne ciepło, więc gorąca połowa czerwca to dla nich doskonały moment, by zacząć uprzykrzać nam życie. Króciuteńkie ochłodzenie w niczym im nie przeszkodzi. „Gdy przychodzi Witus suchy, tedy wiedzie z sobą muchy” , bowiem „Święty Wit w muchy obfit”.
Wspominany dzisiaj św. Wit zaliczany jest do grona Czternastu Wspomożycieli, przywoływanych w różnych zdrowotnych potrzebach. Przypisano mu opiekę nad epileptykami, głuchoniemymi, ukąszonymi przez żmije oraz nad cierpiącymi na pląsawicę i choroby oczu (to ostatnie głównie w Serbii). Szczególnie pomocny był w leczeniu „tańca św. Wita”, wywoływanego przez zatrucie sporyszem znajdującym się w zanieczyszczonej mące żytniej.

W dawnych wiekach praktykowano zwyczaj tańczenia pod figurą św. Wita w dniu jego wspomnienia. Pewnie dlatego uznawany jest za patrona tancerzy i artystów. Ponadto św. Wit patronuje karczmarzom, taksówkarzom oraz… osobom wcześnie wstającym (czyli mnie) i śpiochom, których ma chronić przed zaspaniem (czyli Bodkowi).

O popularności kultu św. Wita w Europie Środkowo-Wschodniej świadczy fakt, że tylko czeskie księgi przysłów zawierają ponad 100 mądrości ludowych poświęconych temu świętemu. Większość z nich dotyczy prac polowych, kwitnienia zbóż i pogody, która może wpłynąć na późniejsze zbiory.
„Na świętego Wita zboże zakwita”, „Na świętego Wita pszenica patrzy, jak daleko są żyta”, „Jeśli słońce na świętego Wita, urodzi się dużo żyta”, „Deszcz na świętego Wita poszkodzi żyta”, „Pogoda od Wita do Jana, to dla żyta wygrana”, „Kto sieje tatarkę na Świętego Antoniego i Wita, to się mu uda i ta, i ta”.
„Święty Wit daje trawie pić”, „Siano musi dorosnąć od Wita do Jana”. Od Wita zależy też urodzaj warzyw i owoców: „Święty Wit zakłada rzepie korzenie”, „Jeśli winny krzew przed Witem zakwitnie, będzie dobre wino”, „Co do Wita nie dokwitnie, to do Michała nie dojrzeje”, „Nie nasadzisz kapusty do świętego Wita, będzie kapusta bita”.

O tym, że zbliża się czas przesilenia letniego przypominają przysłowia: „Święty Wit zmienia czas”, „Na św. Wita całą noc świta”, „Na św. Wita na jednej stronie się ściemnia, a na drugiej świta”, „Na św. Wita głowa jeszcze nie zasnęła, a u nóg już świta” (fajne, prawda?)
Kolejna grupa przysłów dotyczy ptaków. Zauważyliście, że słowiki jakieś cichutkie ostatnio? Wiecie dlaczego? Bo po pierwsze nie muszą już popisywać się i przywabiać samiczek, a po drugie – karmienie piskląt zajmuje im tyle czasu, że na śpiew już go brakuje. Do dziś powtarzane są powiedzenia „Umilkł jak słowik po świętym Wicie” lub „Milczeć jak słowik po świętym Wicie”.

A z kilkunastu ptasich przysłów wybrałam najciekawsze - „Na świętego Wita ze śpiewem ptaków kwita”, „Tak jak słowik śpiewa tylko do św. Wita, tak każda rzecz ma swój czas”, „Św. Wit zabiera ptakom piszczałki”, „Skoro Wit przyjdzie, cyt słowiku trzeba”, „Na święty Wit, słowiki cyt”

Jest jeszcze krótka przypowieść wyjaśniająca, dlaczego ptaszęta milkną:
Pan Jezus pyta Świętego Wita:
- Święty Wicie, duże ziarnko w życie?
- Nie usłyszę, Panie, aż połowa ptactwa śpiewać przestanie.
- Niech się ptactwo uciszy, a Wicio usłyszy.

A już całkiem na zakończenie obiecanka z gatunku tych o nieistniejącym świętym Dygdzie: „Oddam ci na święty Wit, jak nie będzie wiedział nikt”.

Przysłowia o św. Wicie są tak różnorodne, że dla zilustrowania tematu pasowałoby niemal każde zdjęcie. Trudno się było zdecydować, więc postanowiłam uczcić całkiem inną okazję – Światowy Dzień Wiatru.

Tekst i foto Maria Gonta