Gontowiec Podróżny BLOG

25 października przynosi ze sobą przysłowia „Na świętego Kryspina szewc przy świecy poczyna” oraz „W świętego Kryspiniana każda szewczyna pijana”. Patronami dzisiejszego dnia, a także szewców, garbarzy, siodlarzy, tkaczy i krawców są bracia Kryspin i Kryspinian (zm. ok. 286). Dziś można by ich nazwać wczesnochrześcijańskimi Janosikami, bowiem legenda zapamiętała ich jako szewców-altruistów, którzy kradli skóry po to, by zrobione z nich obuwie, rozdawać za darmo biednym. Takie prezenty na cudzy koszt czy dobrodziejstwa dokonywane kosztem innych nazywano kiedyś kryspinadami.

Zanim zajmę się dzisiejszym Dniem Szewca oraz mnogością przysłów i związków frazeologicznych związanych z tym zawodem, ważna informacja dla miłośników zjawisk astronomicznych:

Dziś krótko po godz. 11:00 będziemy mogli obserwować częściowe zaćmienie Słońca, nieźle widoczne na terenie całej Polski. O ile nie spadnie prognozowany w tym czasie deszcz, to w Gorzowie będzie się działo od godz. 11:10:22 do godz. 13:22:33, z maksimum (34.8 proc. zakrycia tarczy słonecznej) przewidywanym o godz. 12:15:51. Na obserwację mamy więc 2h 12min. i 11sek. Najlepsze warunki do obserwacji mają mieć mieszkańcy Augustowa (45,7 proc. zakrycia, a czas trwania zjawiska będzie tam dłuższy o nieco ponad osiem minut).

Świąt dzisiaj pod dostatkiem:
- Obchodzony wcześniej w grudniu Europejski Dzień Prawnika. W 2017 r. połączono celebrację z dzisiejszym Europejskim Dniem Sprawiedliwości Obywatelskiej,
- Dzień Ustawy o Ochronie Zwierząt – gdybyście zapomnieli, to cały październik jest Miesiącem Dobroci dla Zwierząt,
- Dzień Kundelka – święto nieformalne, ale idealnie wpisujące się w powyższe idee,
- Dzień Młodzieży PCK obchodzony jako międzynarodowe święto wszystkich młodych osób zrzeszonych w Stowarzyszeniach Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca,
- Światowy Dzień Niskorosłości – problem ten dotyczy około 3 proc. populacji. Osoby niskorosłe rozwijają się normalnie, ale nie przekraczają 154 cm wzrostu w przypadku kobiet i 166 cm w przypadku mężczyzn. Przy karłowatości wartości te są o wiele niższe oraz występują zaburzenia rozwoju pewnych kości w organizmie. Za najniższą kobietę świata uważana jest obecnie urodzona w 1993 r. hinduska aktorka mierząca 62,8 cm wzrostu i ważąca 5,25 kg.
- Artystyczne dusze i miłośnicy wydarzeń kulturalnych świętują Międzynarodowy Dzień Artystów oraz Światowy Dzień Opery (25 października to dzień urodzin Georgesa Bizeta i Johanna Straussa II).
- Miłośnicy sportów walki obchodzą Światowy Dzień Karate (w rocznicę spotkania wielkich mistrzów w 1936 r., na którym podjęto ważne decyzje związane z rozwojem tego sportu).
- W kalendarzach kulinarnych kolejny Dzień Makaronu, tym razem Światowy.

Ja tymczasem wracam do Dnia Szewca obchodzonego już od średniowiecza. Może to dzisiaj się wydawać dziwne, jednak kiedyś szewc (forma archaiczna „szwiec”) był jednym z najważniejszych rzemieślników. Widać to wyraźnie nawet w liczbie frazeologizmów związanych z przymiotnikiem „szewski” lub rzeczownikiem „szewc”. Językoznawcy znaleźli ich aż 66. Znajdujący się na drugim miejscu kowal dorobił się 58.

- Mamy więc sformułowania odnoszące się do warunków pracy: „garbi się jak szewc”, „blady jak szewc”, „przylepił się jak szewcka smoła” oraz przysłowia: „Smolarz smołą, szewc skórami śmierdzi”, „Szewską smołą gęby nie zalepi” i „Leci jak szewc z butami na jarmark”.
- „Pijany jak szewc” wcale nie musi wiązać się ze skłonnościami do nadużycia alkoholu, ale np. z ubocznymi skutkami działania oparów różnych substancji klejących, używanych przez szewców. Pewne potwierdzenie można znaleźć w przysłowiu: „Szewc im lepszy majster, tym gorszy pijak” (majster nie musiał już przez tyle godzin pochylać się na pracą, miał od tego czeladników, więc sam zdecydowanie mniej „wąchał”).
- „Szewski poniedziałek” kojarzony dziś z niedyspozycją po wczorajszej zakrapianej imprezie, w dawnych czasach oznaczał coś zupełnie innego. W poniedziałki szewc zazwyczaj moczył skórę, z której później wykonywał buty. Ponieważ gotowa do obróbki była dopiero we wtorek, więc pracował w tym dniu mniej lub nie pracował w ogóle.
- „Klnie jak szewc”, „zły jak szewc” da się wytłumaczyć słowami zaprzyjaźnionego mistrza w tym fachu: „Proszę spróbować kilkadziesiąt razy w ciągu dnia uderzyć się młotkiem w palec i siarczyście przy tym nie zakląć”.
- Pod powyższe wyjaśnienie da się też podciągnąć „szewską pasję”, chociaż dziś ten frazeologizm oznacza „doprowadzanie kogoś do szału, zdenerwowanie go, rozzłoszczenie, prowokowanie do wybuchu wściekłości, drażnienie się z kimś”.
- „Zgrał się jak szewc” – podobne informacje o skłonnościach do gier hazardowych wielu dawnych rzemieślników, nie tylko szewców, można znaleźć także w przysłowiach innych krajów.
-„Szewcze, pilnuj kopyta” – o wypowiadaniu się na tematy niezwiązane z własnym zawodem lub przejmowaniu cudzych obowiązków.
- „Kryje się jak szewc za firankami” – w stosunku do osób niesłownych (chodziło o niedotrzymywanie umówionych terminów).
- „Ciągnąć jak szewc skórę” znaczyło tyle, co „mówić powoli”, ale sama czynność została też uwieczniona w przysłowiu o niekoniecznie wysokich dochodach: „Tyle szewca zysku, co wyciągnie skórę w pysku” (skoro tak wiele było zakładów szewskich, pewnie nie każdy się na tym dorabiał).
- „ Szewc bez butów chodzi” (o niezaradności życiowej).
- „Szwiec a drabiny – będą nowiny” – w dawnych sennikach sen o szewcu i drabinie wróżył kradzież.
- „Ciekawy jak szewc”.
- „Wystroił się jak szewc na Boże Ciało”.

Szewców także dotyczą takie związki wyrazowe, jak: „wyszło szydło z worka” (prawda została ujawniona), „na jedno kopyto” (według jednego wzorca), „przerobić na swoje kopyto” (przeciągnąć na swoją stronę, podkupić), „szyć komuś buty” (intrygować).

Z dawnych powiedzonek można się też dowiedzieć, gdzie były największe skupiska szewców:
- „Kodeń na stu szewcach stoi” (dziś Kodeń znany jest głównie z sanktuarium MB Kodeńskiej, jednego z największych na wschodzie Polski).
- „Drohojowscy, panowie na trzystu szewcach” (chodzi o dawne miasteczko Krukiewice, słynące na przełomie XVIII/XIX w. z warsztatów szewskich; dziś wieś w obwodzie lwowskim).

Warto przy okazji wywołać z mroków zapomnienia wymarłe zawody obuwnicze (w kolejności alfabetycznej): abzaśnik robił obcasy, bretmajster kroił skórę na obuwie, curychter, wałkarz i wyginkarz wyginali skórę na podeszwy, ćwiekacz przybijał ćwieki, glansownik glansował buty (zazwyczaj był to uczeń), pasowczyk zajmował się wyłącznie „wykwintniejszym obuwiem męskim”, patynkarz robił wyłącznie patynki (drewniane nakładki na buty, chroniące je przed warunkami atmosferycznymi itp.), szpilkarz robił szpilki a wywrotkarz – tylko wywrotki (obuwie szyte na lewą stronę, a potem wywracane na prawą).
No cóż, „Kto ma w ręku rzemiosło i niepusto w główce, obejdzie świat nawet o złotówce”.
Takie buty!

A na zdjęciu pomnik tyszowiaków, czyli butów produkowanych w Tyszowcach (woj. lubelskie). Buty to były niezwyczajne, pasowały zarówno na prawą jak i lewą nogę. Legenda głosi, że król Jagiełło zamówił całą partię tyszowiaków jako zaopatrzenie wojów na bitwę pod Grunwaldem.


Tekst i foto Maria Gonta

Dodaj komentarz:

UMCS z Jazz Clubem Pod Filarami

80 lat UMCS w Lublinie z Jazz Clubem „Pod Filarami”. W dniach 14 -17 maja 2024 roku w Akademickim Centrum Kultury ... <czytaj dalej>

Remont schodów

Nowe schody na Piaskach, obok lecznicza zieleń. Rusza remont schodów przy ul. Bohaterów Westerplatte, zejście do ul. Sczanieckiej. Skarpa przy schodach ... <czytaj dalej>

Obchody 900-lecia jubileuszu

W sobotę 11 maja br. w Ośnie Lubuskim odbędą się uroczyste obchody z okazji dziewięćsetlecia ustanowienia biskupstwa lubuskiego. Przygotowania do tej ... <czytaj dalej>

Przebudują Ikara

Przetarg na przebudowę ostatniego etapu ulicy Ikara rozstrzygnięty. Kolejna osiedlowa uliczka zostanie w pełni przebudowana. Nowa nawierzchnia ul. Ikara ułatwi codzienne ... <czytaj dalej>

«	maj 2024					»
P	W	Ś	C	P	S	N
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31

Piękna inicjatywa w brzydkim mieście

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

Czesław Miłosz
„Do polityka” z tomu „Światło dzienne” - 1953

Kto ty jesteś człowieku – zbrodniarz czy bohater?
T <czytaj dalej>

niech dalej liczą...... <czytaj dalej>

dla 30 studentów cały kierunek prawo
dla 30 pielęgniarek cały wydział pielęgniarski

ja sie pytam jakie są koszta państwowe ksz <czytaj dalej>

Do Warszawy gumofilce. Tam jest mnóstwo węzłów do blokowania. <czytaj dalej>

W tel awiwie jest 10tys takich firm oszukańcze inwestycyjnych tam są wirtualne pieniądze i wirtualne zyski
Wielkie drapacze chmur które nale� <czytaj dalej>