Gontowiec Podróżny BLOG

24 sierpnia. Mój organizm tak bardzo chciał być zdrowy i wesoły przez cały rok, że – pamiętając o wróżbie na dzień św. Bartłomieja – zadbał, bym o brzasku otworzyła oczy. Nie interesowało go, czy czuję się wyspana. Szkopuł w tym, że nawet rąbka wschodzącego słońca zauważyć się nie dało, bo niebo aż po sam zamglony horyzont zaciągnięte grubą kotarą z chmur. Co na to przysłowia, nie udało mi się ustalić. Wariantu na niepogodę nie było.

Nawiasem mówiąc, dzisiejszy dzień wyróżnia się taką obfitością porzekadeł, ludowych zwyczajów i przesądów związanych ze św. Bartłomiejem, że postanowiłam zacząć od nietypowego święta nazwanego Dniem Zdegradowania Plutona, aby później móc się bez reszty oddać tematowi wiodącemu.

Dlaczego Dzień Zdegradowania Plutona? Ponieważ 16 lat temu (24.08.2006 r.) Międzynarodowa Unia Astronomiczna odebrała mu status planety i zaliczyła do transneptunowców. Oznacza to, że każdy, komu ta informacja umknęła, powinien teraz zweryfikować szkolne wiadomości i wbić sobie do głowy, iż Układ Słoneczny składa się nie z dziewięciu, a z ośmiu planet. Sprawa trochę się komplikuje, kiedy słyszymy w odniesieniu do Plutona „planeta karłowata”, ponieważ te obiekty astronomiczne, wbrew swojej nazwie do planet się nie zaliczają. W naukowej klasyfikacji plasują się pomiędzy nimi a małymi ciałami niebieskimi. Po 76 latach od odkrycia, nowo mianowany plutoid zyskał oficjalne oznaczenie (134340) Pluton. Teraz jest obiektem transneptunowym (planetoidą), największym pośród znanych w Pasie Kuipera. Ma 2.370 km średnicy (mniej niż nasz Księżyc), pięć własnych księżyców i okrąża Słońce w ciągu 248 lat. Doba na nim trwa 153 godziny (prawie ziemski tydzień).

A teraz wracam do św. Bartłomieja Apostoła, patrona bartników, winiarzy, rzeźników, piekarzy, szewców, tynkarzy, krawców, introligatorów, grabarzy, siodlarzy, sztukatorów, białoskórników i rękawiczników, opiekuna lasów, zbóż i ogórków, orędownika w czasie zarazy, w chorobach nerwowych, konwulsjach i chorobach skóry. Jego kult przywędrował do Polski w XII w.

Oglądanie wschodu słońca to nie wszystko, o czym należało w dniu św. Bartłomieja pamiętać. Oto lista zaleceń, nakazów i zakazów dotyczących 24 sierpnia, jaką udało mi się dotąd skompletować:

• nie wolno było tego dnia usuwać zwiędłych lub zgniłych liści z kapusty (żeby nie przeszkadzać świętemu w „robieniu główek”); już samo wchodzenie na grządki groziło plagą gąsienic,
• obowiązywał zakaz pracy w domu i w polu (za wyjątkiem siewu żyta ozimego); kto zakazu nie przestrzegał, latem cierpiał z powodu gradu, zimą – z powodu zawiei, a dodatkowo narażony był na nieszczęśliwy wypadek przy pracy,
• pod groźbą zawrotów głowy, nie wolno było zajmować się praniem,
• wchodzenie na drzewo groziło złamaniem szyi,
• najdrobniejsze zadraśnięcie drzewa powodowało jego uschnięcie,
• nie wolno było jeść jeżyn ani zbierać ziół,
• do 24 sierpnia należało zebrać ogórki, bo od jutra „czuć je będzie obornikiem” (stąd przysłowie, że „Bartek narobił w ogórki” albo dosadniej – „Bartek nasrał w ogórki”),
• w myśl porzekadła „kto się na św. Bartłomieja ostatni raz kąpie, temu w zimie nie dokuczy mróz” był to ostatni dzień kąpieli w rzekach i jeziorach; wieczorem jeszcze wchodziły do wody jelenie i zgodnie z ludowymi wierzeniami, pozostawiały ją brudną aż do św. Jana Chrzciciela,
• jeżeli na Bartłomieja owies nie był jeszcze zebrany z pola, święty go zginał,
• ponieważ udręczony Bartłomiej miał zgodnie z legendą chłodzić swoje ciało masłem, więc to ubijane 24 sierpnia, automatycznie nabierało leczniczej mocy,
• z tego samego powodu wyciskany tego dnia olej, przeznaczano do celów leczniczych,
• legenda głosi, że świętego obdarto ze skóry, dlatego w dzień jego wspomnienia wywieszano na dworze zimową odzież,
• do tegoż zdarzenia odwoływało się też powiedzenie „drzeć skóry jak ze świętego Bartłomieja” oraz „nie rób Bartka z chleba” (do kogoś, kto obrywa z chleba skórkę, pozostawiając miękisz, co mnie w dzieciństwie zdarzało się często, kiedy niosłam z piekarni do domu obłędnie pachnący bochenek),
• wierzono, że jaskółki tego dnia na znak pokuty zanurzają się w wodzie i wychodzą z niej dopiero na św. Wojciecha (23 kwietnia),
• św. Bartłomiej zapędzał też żaby do błota, żmije do ziemi, a muchy nie wiadomo dokąd („Św. Bartłumi muchy potłumi”),
• dojrzewające w tym czasie gruszki nazywano bartłomiejkami, natomiast siew zbóż ozimych – siewem bartłomiejskim i uważano, że „lepsze żytko Bartkowe niżeli Mateuszkowe” (21 września); taki siew zabezpieczał pola przed gradobiciem.

Ze szczególną uwagą podchodzono do dzisiejszej pogody, bo „Jaki się Bartek wydarzy, taką jesień uwarzy” oraz „Jaki Bartek, taki wrzesień”. Deszcz miał zapowiadać dobrą i długą jesień (tylko według niektórych przysłów mokrą), a pogodny – wróżył obfite winobranie („Św. Bartłomiej gdy jasny, pogodny, da piękną jesień i winogron zbiór dorodny”). „Słońce na Bartłomieja – łagodnej zimy nadzieja”, a kiedy tego słońca brak, to „Gdy Bartłomiej pogodę psuje, rychłe śniegi gotuje”. No i wspomnieć należy, że „Kiedy Bartłomiej z grzmotami, to śnieżna zima przed nami”. Przywiązywano też wagę do kierunku dzisiejszych wiatrów, bowiem „Skąd wiatr na Bartłomieja, stąd będzie wiał w zimie”. Nie od dziś wiemy, że te północne i wschodnie podmuchy, tęgie mrozy przywlec mogą, a południowe i zachodnie – wprost przeciwnie. Dla naszych przodków ważna również była ilość liści na drzewach, bowiem „Gdy koło Bartłomieja liść opada, prędko zima bywa rada” (tegoroczna susza i ostatnie deszcze sporo już ich na ziemię postrącały).

Na podstawie zachowania bocianów przepowiadano zimę: „Kiedy bocian u nas trwa po Bartłomieju mnogi, tedy zima lekka będzie i opał niedrogi” albo „Bociany, jak odlecą przed Bartłomiejem, to wcześnie zima, a jak będą po Bartłomieju, to i będzie opóźniona”. W każdym razie, jeżeli jeszcze nie odleciały, to właśnie „Na Bartłomieja Apostoła bocian do drogi dzieci woła” (część gniazd na naszym terenie już pusta).

Coraz krótsze dni i chłodniejsze wieczory to też już sprawa oczywista. Najwyższy czas, by „Św. Bartłomiej dorzucił drewek na płomień”, bo „Na święty Bartłomin jest już po co iść na komin”. Dziś już nie sypia się na zapiecku, więc lepiej sprawdzi się przysłowie „Na święty Bartłomień obróć plecy na płomień”. Skoro było już zdecydowanie chłodniej, to i kałuże wolniej wysychały, więc „Po św. Bartłomieju z kwarty deszczu miara błota”. Żeby móc to sobie wyobrazić, przeliczyłam miarę (= 14 kwart) na litry. Wyszło, że szklanka deszczu wyprodukować mogła trzy i pół litra błota. Sporo.

W ludowym kalendarzu rolniczym też można znaleźć sporo informacji:

• „Od świętego Bartłomieja lepsza w stodole nadzieja”, bowiem „Po świętym Bartłomieju pełno golizny w polach”,
• „Święty Bartłumi żyto potłumi”, a kto spóźnił się ze sprzątnięciem swojego żyta z pola do dnia św. Bartłomieja, to sąsiedzi przez noc zrobią to za niego, czyli „święty Bartłomiej żyto skosi”,
• „Na święty Bartek owocu dostatek”,
• „Gospodarz dobry rok poczyna od świętego Bartłomieja” (rozpoczyna zasiewy),
• „W Bartłomiej nasienie miej”,
• „Kto na święty Bartłomiej siał, będzie chleb miał”,
• „Przyszedł święty Bartłomiej – żytko na zimę siej”,
• „Na święty Bartek kiń żyta z półćwiartek”,
• „Jak Bartłomiej nie zasieje, nie pokropi Idzi (01IX), to się zboża, to się żyta mało w polu widzi”,
• „Jeśli posiejesz na świętego Bartłomieja, mieć będziesz stodołę pełną, a jeśli na święty Mateusz (21IX), to pustą”,
• „Na świętego Bartłomieja otwiera się siew i knieja” (rozpoczynają się nie tylko zasiewy ozime, ale i sezon polowań).

Bartłomiejowych przysłów jest tak wiele, że przytoczyłam zaledwie ich część, a i tak tekst zrobił się koszmarnie długi, jako rekompensatę zostawiam więc na dobry dzień uśmiech Marii Koterbskiej z najnowszego wrocławskiego muralu.


Tekst i foto Maria Gonta

Dodaj komentarz:

UMCS z Jazz Clubem Pod Filarami

80 lat UMCS w Lublinie z Jazz Clubem „Pod Filarami”. W dniach 14 -17 maja 2024 roku w Akademickim Centrum Kultury ... <czytaj dalej>

Remont schodów

Nowe schody na Piaskach, obok lecznicza zieleń. Rusza remont schodów przy ul. Bohaterów Westerplatte, zejście do ul. Sczanieckiej. Skarpa przy schodach ... <czytaj dalej>

Obchody 900-lecia jubileuszu

W sobotę 11 maja br. w Ośnie Lubuskim odbędą się uroczyste obchody z okazji dziewięćsetlecia ustanowienia biskupstwa lubuskiego. Przygotowania do tej ... <czytaj dalej>

Przebudują Ikara

Przetarg na przebudowę ostatniego etapu ulicy Ikara rozstrzygnięty. Kolejna osiedlowa uliczka zostanie w pełni przebudowana. Nowa nawierzchnia ul. Ikara ułatwi codzienne ... <czytaj dalej>

«	maj 2024					»
P	W	Ś	C	P	S	N
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31

Piękna inicjatywa w brzydkim mieście

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

Czesław Miłosz
„Do polityka” z tomu „Światło dzienne” - 1953

Kto ty jesteś człowieku – zbrodniarz czy bohater?
T <czytaj dalej>

niech dalej liczą...... <czytaj dalej>

dla 30 studentów cały kierunek prawo
dla 30 pielęgniarek cały wydział pielęgniarski

ja sie pytam jakie są koszta państwowe ksz <czytaj dalej>

Do Warszawy gumofilce. Tam jest mnóstwo węzłów do blokowania. <czytaj dalej>

W tel awiwie jest 10tys takich firm oszukańcze inwestycyjnych tam są wirtualne pieniądze i wirtualne zyski
Wielkie drapacze chmur które nale� <czytaj dalej>