2 czerwca przynosi nam DzieÅ„ Wolnych KoÅ‚nierzyków, bardziej znany jako DzieÅ„ bez Krawata. Ta nieodÅ‚Ä…czna dziÅ› część mÄ™skiego stroju biznesowego, ma wyjÄ…tkowo dÅ‚ugÄ… i skomplikowanÄ… historiÄ™.

Trudno precyzyjnie wskazać, kto i kiedy wymyÅ›liÅ‚ krawat – jedni wskazujÄ… na ChiÅ„czyków (wszak 210 lat przed naszÄ… erÄ… oÅ›miotysiÄ™cznej terakotowej armii cesarskiej wyrzeźbiono pod brodami – posÄ…g w posÄ…g – krawatopodobne ozdoby), inni przychylajÄ… siÄ™ ku Rzymianom (żoÅ‚nierze wyobrażeni na Kolumnie Trajana również szyje majÄ… otulone czymÅ›, co przypomina pasek materiaÅ‚u), jeszcze inni opowiadajÄ… ciekawÄ… historyjkÄ™ o Chorwatach. Tej nie da siÄ™ już skreÅ›lić kilkoma sÅ‚owami, wiÄ™c streszczÄ™ możliwie najkrócej.

Otóż bitni chorwaccy najemnicy, wspomagajÄ…cy w XVII w. francuskiego króla (wojna 30-letnia), a de facto bÄ™dÄ…cy poddanymi strony przeciwnej (czyli Habsburgów), nosili na szyjach kolorowe chusty, wzbudzajÄ…ce zachwyt wÅ›ród paryskich dam. Jedna z legend wspomina chorwackÄ… odpowiedź na zarzut ich możliwej dezercji: „gdyby tak siÄ™ staÅ‚o, możecie nas wieszać od razu”. I wÅ‚aÅ›nie w tym momencie mieli gremialnie zawiÄ…zać sobie na szyjach „pÄ™tle” z materiaÅ‚u.

Pewne w tej historii sÄ… tylko dwie rzeczy: że barwne „pÄ™tle” zwracaÅ‚y uwagÄ™ oraz fakt, że niezmiernie spodobaÅ‚y siÄ™ mÅ‚odemu Królowi SÅ‚oÅ„ce. Ten nie dość, że sam zaczÄ…Å‚ je nosić, to jeszcze zatrudniÅ‚ na swoim dworze cravatiera – specjalistÄ™ od wiÄ…zania jego koronkowych, sprowadzanych z Wenecji chust. Paryska moda już wtedy podbijaÅ‚a EuropÄ™ i tak ta mÄ™ska ozdoba przestaÅ‚a być wÅ‚aÅ›ciwa jedynie mundurom wojskowym (chociaż we Francji powstaÅ‚ w tym czasie specjalny regiment Royal Cravates).

Wydaje siÄ™, że pierwszÄ… i podstawowÄ… funkcjÄ… pra-krawatów byÅ‚o osÅ‚anianie szyi przed zimnem i to z niej wyewoluowaÅ‚y przeróżne focale, fulary, żaboty, krezy, halsztuki, bandany, apaszki i aksamitki. WspóÅ‚czesne krawaty można już datować precyzyjniej. Ich historia zaczęła siÄ™ w 1926 r. od pomysÅ‚u nowojorskiego krawca Jessego Langsdorfa, który wpadÅ‚ na pomysÅ‚, by szyć je z ciÄ™tych na ukos trzech kawaÅ‚ków materiaÅ‚u. Taki krawat nie odksztaÅ‚caÅ‚ siÄ™ i Å‚atwiej dawaÅ‚ siÄ™ wiÄ…zać. Do lamusa odeszÅ‚y wiÄ™c dziewiÄ™tnastowieczne angielskie podrÄ™czniki neckclothitanii (krawatologii), ukazujÄ…ce nawet 72 sposoby ich wiÄ…zania.

O dzisiejszych wÄ™zÅ‚ach nie bÄ™dÄ™ siÄ™ wypowiadać (podobno królujÄ… windsorski i prosty). Kompletnie nie mam o nich pojÄ™ciach, a sÅ‚owo „krawat” kojarzy mi siÄ™ przede wszystkim z BarejÄ… i sÅ‚ynnym cytatem z „Misia”: „Klient w krawacie jest mniej awanturujÄ…cy siÄ™”. SÄ… jeszcze sÅ‚owa przypisywane Balzacowi: "Rozum mężczyzny objawia siÄ™ w jego umiejÄ™tnoÅ›ci wiÄ…zania krawata" i oczywiÅ›cie nieÅ›miertelne próby spolszczenia nazwy na „zwis mÄ™ski dekoracyjny”.

Warto wiedzieć, że nazwÄ™ krawatów wywiedziono wÅ‚aÅ›nie od wspomnianych wyżej Chorwatów. Z francuskiego „a la croate” = „jak Croat” (Chorwat). Jedynie Anglicy wybrali nazwÄ™ opisowÄ… "neck tie" (wÄ™zeÅ‚ na szyi) i stÄ…d wzięła siÄ™ neckclothitania. Obchodzony w Chorwacji 18 października DzieÅ„ Krawata jest tam Å›wiÄ™tem paÅ„stwowym, a reprezentacyjny oddziaÅ‚ tamtejszego wojska nosi repliki mundurów w stylu Royal Cravates.

Poza tym dzisiejszy dzieÅ„ może poszczycić siÄ™ wÅ‚asnym przysÅ‚owiem: „ÅšwiÄ™ty Eugeni pogodÄ™ w czerwcu odmieni”. Teoretycznie może mu siÄ™ to udać, ponieważ prognozy na dziÅ› zapowiadajÄ… „częściowo sÅ‚oneczny dzieÅ„”, czyli już bez zapÅ‚akanego nieba i trzaskajÄ…cych burz z gradem, jakie byÅ‚y naszÄ… wczorajszÄ… rzeczywistoÅ›ciÄ…. Na pasku mojego laptopa pokazaÅ‚ siÄ™ nawet opatrzony czerwonÄ… kropeczkÄ… komunikat „wzrost temperatury”. To dobrze, bo w dzisiejszych planach wyjazd na ryby, a resztÄ™ zobaczymy… skarbnica przysÅ‚ów donosi bowiem przekornie: „Czerwiec po deszczowym maju czÄ™sto dżdżysty w naszym kraju”, a na dodatek „Grzmoty czerwca rozweselajÄ… rolnikom serca”.

Wprawdzie planowaÅ‚am zilustrować wpis zdjÄ™ciem terakotowej armii, której replika goÅ›ciÅ‚a kiedyÅ› w naszym mieÅ›cie, ale nie udaÅ‚o mi siÄ™ go wyszperać z czeluÅ›ci dysku zewnÄ™trznego. Wobec tego na fotografii upolowany ostatnio motylek, a wÅ‚aÅ›ciwie dwa motylki, bo nie jest to wcale odbicie w wodzie.

Tekst i foto Maria Gonta