9 maja. Święci opiekunowie dnia dzisiejszego nie zapisali się jakoś szczególnie ani w księgach przysłów, ani w obrzędowości ludowej, jednak jest wśród nich jeden, o którym warto dziś wspomnieć. To żyjący w IV w. patron eremitów i życia klasztornego, św. Pachomiusz.

Sam założył dziewięć eremów oraz napisał dla nich regułę. W Etiopii do dziś przechowywany jest drewniany krzyż, pochodzący – jak chce legenda – od samego Pachomiusza. Jest to krzyż o równych ramionach (crux immissa quadrata) uznany za jeden z najbardziej znanych symboli przedchrześcijańskich. W roku 322 Pachomiusz Starszy użył go jako emblematu dla zakładanych przez siebie klasztorów. Emblemat miał barwę purpurową.

Krzyż Pachomiusza dziś nazywamy krzyżem greckim lub krzyżem klasycznym. Najczęściej spotykany jest w… matematyce (jako znak dodawania), ale możemy go oglądać też na flagach i herbach Grecji i Szwajcarii oraz w herbie Kolbuszowej. Jest też symbolem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, a także stanowi trzon krzyża serbskiego (równoramienny krzyż grecki z czterema złotymi krzesiwami przypominającymi literę „C” w rogach), będącego godłem Cesarstwa Bizantyjskiego w latach 1261-1402. Wpisany w okrąg (krzyż słoneczny) stanowi jeden z najstarszych symboli solarnych u ludów azjatyckich. Bywał (bywa?) używany do oznaczania granic ziemi. W takich przypadkach znajdziecie go na kamieniach/drążkach granicznych. Na planie krzyża greckiego zbudowano też wiele budynków sakralnych. Ten układ kompozycyjny znamy głównie z architektury bizantyjskiej, romańskiej i renesansowej.

Tyle o Pachomiuszu i jego krzyżu, a teraz kilka zdań o urodzonym 09.05.1836 r. francuskim okuliście, na cześć którego obchodzimy dziś Dzień Okulistów i Okulistyki. Ferdinand Charles Edmond Monoyer, bo o nim mowa, był wynalazcą dioptrii, jednostki, w której mierzy się wadę wzroku. Z grubsza jest to odległość, z jakiej jesteśmy w stanie odczytać litery.

Monoyer stworzył także tablicę pomagającą te wartości ustalić. Nazywana jest Tablicą Monoyera i jest podwójnym akrostychem, ponieważ pośród różnej wielkości liter zaszyfrowane jest na niej imię i nazwisko wynalazcy. Jeżeli przeczytacie ją od dołu do góry, pomijając najniższy wers, to po lewej stronie zobaczycie „Monoyer” oraz skrót „dm” (doktor medycyny), a po prawej „Ferdinand”. Można to sprawdzić od razu na załączonym przez mnie obrazku, który wyjątkowo nie jest naszego autorstwa, tylko pochodzi z Wikipedii. Dziś w gabinetach okulistycznych częściej używane są literowe i cyfrowe Tablice Snellena (holenderski okulista). Dla dzieci stosuje się tablice z obrazkami.

Warto poznać także parę zaskakujących faktów o naszych oczach:

• w trakcie ludzkiego życia gałki oczne rosną naprawdę niewiele (dlatego dzieci mają takie słodkie duże oczy),
• człowiek mruga średnio 12-17 razy na minutę (kobiety częściej),
• oko rozpoznaje tylko trzy kolory (czerwony, niebieski i zielony) pozostałe tworzy mózg,
• tak naprawdę nie istnieje ani niebieski, ani zielony pigment oka; barwa tęczówki zależy od czarnobrązowego pigmentu – melaniny; im jest go więcej, tym ciemniejszy kolor oczu,
• ponieważ produkcja melaniny rozpoczyna się nieco później, właściwa dla każdego barwa tęczówki ustala się około trzeciego/czwartego roku życia,
• ponieważ podczas kichania wyrzucamy z siebie powietrze z prędkością 170 km/h, nie da się tego zrobić z otwartymi oczami.