1 września przynosi ze sobą początek meteorologicznej jesieni (astronomiczna nadejdzie za trzy tygodnie). Wstępne prognozy sezonowe na ten miesiąc nie brzmią najgorzej – ma być dynamicznie, ale nie chłodniej niż to zazwyczaj we wrześniu bywa. Synoptycy przebąkują o rozpoczynającym się „poleciu”, czyli „okresie roku na styku lata i jesieni, w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 15 a 10 stopni C”. W moich notatkach z ubiegłego roku, o poleciu była mowa równe dwa tygodnie wcześniej, już 18 sierpnia.
Przysłów na dzisiejszy dzień jest mnóstwo. Najpierw: „Jaki pierwszy wrzesień taka będzie jesień” oraz „Pierwszy września pogodny, w zimie czas wygodny”, ale już „Burza w tym dniu rokuje, że cały miesiąc będzie mieć pogodę niestałą”, a odwołując się do patrona dzisiejszego dnia: „Gdy święty Idzi burzliwie się poda, przez cały wrzesień niestała pogoda”.
Miłym prognostykiem byłby dzień z umiarkowanymi opadami, bowiem „Dzień świętego Idziego, gdy się wypogodzi, cztery niedziele potem pogodą dogodzi” oraz „Wielka dla zboża i siewki wygoda, gdy w święty Idzi przyświeca pogoda” a nawet „Gdy na święty Idzi ładnie, śnieg na pewno późno spadnie”.
Na początek września przypada końcowa faza dojrzewania większości odmian gruszek. Są już całkiem słusznych rozmiarów, a ich piękna żółta albo czerwona barwa przyciąga oko i wyróżnia się spośród listowia, nic więc dziwnego, że „Święty Idzi gruszkę na drzewie widzi”.
Święty Idzi – patron matek karmiących i mamek, łuczników, myśliwych, pasterzy i handlarzy końmi – widzi albo raczej widział dużo więcej, bo przysłów o podobnym brzmieniu jest kilka, jednak z powodu zmian, jakie zaszły przez lata i w pogodzie, i w gospodarce rolnej, dziś niewiele z nich oddaje faktyczny stan rzeczy.
Z całą pewnością sprawdza się, że „Święty Idzi cały miesiąc widzi” (bo to przecież pierwszy dzień miesiąca) oraz „żyto w stodole widzi” i „w polu nic nie widzi” (bo już dawno po żniwach), a nawet to, że „Na św. Idzi pszczółka w polu nic nie widzi”. Natomiast przysłowia „Na święty Idzi, to się w polu tylko bydło i oracza widzi” oraz „Na święty Idzi chłop śniadania ani podwieczorka nie widzi” to już tylko tzw. prawda historyczna. W tym ostatnim porzekadle chodziło o posiłki dostarczane pracującym na polu, a że dzień już o wiele krótszy, więc zapewniano im jedynie obiady. Śniadania jadano przed wyruszeniem do prac polowych, przysłowie delikatnie przypomina, że poranki nie są już takie jasne i śniadać trzeba „o ćmoku”.
Wrzesień to również czas wysiewu nawozów zielonych (np. żyta ozimego lub mieszanki wyki kosmatej i żyta), o czym oczywiście dzisiejszy patron także przypomina „Na Idziego bierz się do siania pilnego”, a o tym, że to pierwszy dzień miesiąca, w którym rozpoczyna się jesień, informuje kolejne przysłowie „Święty Idzi wiedzie wrzesień, wnet nadejdzie dżdżysta jesień”
Jest jeszcze wspomnienie po jednym z największych i najsłynniejszych jarmarków konnych, jaki odbywał się w Łęcznej na Lubelszczyźnie i na którym można było oczywiście nabyć „mydło i powidło”: „Na jarmark w święty Idzi biegną szewcy, biegną Żydzi”. Już pod koniec XIX w. przysłowie to musiało być mniej popularne, bowiem publikowano do niego wyjaśnienie: „Gdyż na zimę zaopatruje się każdy wieśniak w buty i przyodziewek, więc na jarmarki około św. Idziego szewcy z butami, a Żydzi z rozmaitego rodzaju odzieżą się udają”.
Najwyższy chyba czas zajrzeć i do naszych szaf, sprawdzić, czy na zimę nie trzeba czegoś dokupić. Kiedy nastaną chłody, sklepy przerzucą się już na wiosenną odzież.
„Na św. Idzi w swaty do mnie przyjdzi” jest z kolei wyraźną informacją o tym, że skoro pracy na polach jest chwilowo mniej, a i stodoły już zapełnione, to czas najwyższy pomyśleć o uczuciach oraz weseliskach.
Dzisiejsze przysłowia poruszają tak wiele tematów, że niełatwo dopasować do nich fotografię, dlatego przekornie wybrałam pierwszowrześniową, zeszłoroczną fotkę przedstawiającą częściowo wysadzony w 1945 r. most kolejowy, który „zawisł” nad Gwdą w pobliżu Jastrowia.
Tekst i foto Maria Gonta
UMCS z Jazz Clubem Pod Filarami
80 lat UMCS w Lublinie z Jazz Clubem „Pod Filarami”.
W dniach 14 -17 maja 2024 roku w Akademickim Centrum Kultury ...
<czytaj dalej>Remont schodów
Nowe schody na Piaskach, obok lecznicza zieleń.
Rusza remont schodów przy ul. Bohaterów Westerplatte, zejście do ul. Sczanieckiej. Skarpa przy schodach ...
<czytaj dalej>Obchody 900-lecia jubileuszu
W sobotę 11 maja br. w Ośnie Lubuskim odbędą się uroczyste obchody z okazji dziewięćsetlecia ustanowienia biskupstwa lubuskiego.
Przygotowania do tej ...
<czytaj dalej>Przebudują Ikara
Przetarg na przebudowę ostatniego etapu ulicy Ikara rozstrzygnięty.
Kolejna osiedlowa uliczka zostanie w pełni przebudowana. Nowa nawierzchnia ul. Ikara ułatwi codzienne ...
<czytaj dalej>