Tønder leży na skraju Tøndermarsken, najwiÄ™kszego w Danii skupiska pól marszowych, które wÅ‚aÅ›nie od tego miasta przyjęły swojÄ… nazwÄ™. DziÅ› miejscowość liczy nieco ponad siedem tysiÄ™cy mieszkaÅ„ców. Jej historia pisana siÄ™ga roku 1130, kiedy to arabski geograf i kartograf Abu Abd Allah Muhammad al-Idrisi umieÅ›ciÅ‚ na mapach TundirÄ™, dodajÄ…c, iż jest to „miejsce do zakotwiczenia statków, chronione z każdej strony od wiatrów i otoczone budynkami”. Prawa miejskie otrzymaÅ‚o Tønder sto kilkanaÅ›cie lat później (1243) i – chociaż trudno dzisiaj w to uwierzyć – byÅ‚o wówczas jednym z ważniejszych portów w zachodniej Jutlandii.
Od bezpoÅ›redniego dostÄ™pu do morza zostaÅ‚o odciÄ™te w poÅ‚owie XVI wieku po serii katastrofalnych powodzi sztormowych. Miasto zbudowano na równinie poÅ‚ożonej na wysokoÅ›ci 1-5 m n.p.m. i nawet stojÄ…cy w jego centrum koÅ›cióÅ‚ zalewany bywaÅ‚ do wysokoÅ›ci prawie dwóch metrów, dlatego zdecydowano siÄ™ na budowÄ™ systemu waÅ‚ów i tam morskich. Pierwsze groble powstaÅ‚y w latach 1553-1555, ostatnie w 1981 r. (konieczność dodatkowej ochrony pojawiÅ‚a siÄ™ po fali sztormowej z 3 stycznia 1976 r., która poważnie zagroziÅ‚a starej grobli z 1861 r.).
DziÄ™ki handlowi z póÅ‚nocnymi Niemcami oraz HolandiÄ…, Tønder rozwijaÅ‚o siÄ™ nawet pomimo utraty statusu miasta portowego. Handlowano tu gÅ‚ównie koÅ„mi, bydÅ‚em i… koronkami. Te ostatnie sÄ… wytwarzane do dziÅ›. NoszÄ… nazwÄ™ tønderkniplinger i sÄ… koronkami klockowymi. Nie wiadomo dokÅ‚adnie, kiedy miejscowe kobiety zajęły siÄ™ koronkarstwem, ale na pewno nastÄ…piÅ‚o to przed rokiem 1559, a 200 lat później dochód z ich sprzedaży przekraczaÅ‚ już dochody z pozostaÅ‚ego handlu. O zamożnoÅ›ci ówczesnych mieszkaÅ„ców Å›wiadczÄ… wspaniaÅ‚e kamienice kupieckie i mnóstwo piÄ™knych detali. SzczególnÄ… uwagÄ™ zwracajÄ… bogato zdobione drzwi. Także stojÄ…cy w rynku koÅ›cióÅ‚ należy do najbogatszych renesansowych Å›wiÄ…tyÅ„ w Danii. W Tønder znajdziecie też kilka wyjÄ…tkowo ciekawych muzeów. Tylko w jednym z nich spÄ™dziliÅ›my prawie póÅ‚ dnia.
Na zakoÅ„czenie zabawna historyjka zwiÄ…zana z marzeniami o wskrzeszeniu portu w Tønder. Miasto jest poÅ‚ożone nad rzekÄ… Vidå, a ta systemem Å›luz i kanaÅ‚ów poÅ‚Ä…czona jest z Morzem Wattowym. Dość dÅ‚ugo na jednym z kanaÅ‚ów funkcjonowaÅ‚a przystaÅ„ rzeczna. Na przeÅ‚omie XIX i XX w. (jedne źródÅ‚a podajÄ… datÄ™ 1871, inne nawet 1909) kapitan sporego parowca „Graf Bismarck” zaÅ‚ożyÅ‚ siÄ™, że uda mu siÄ™ dopÅ‚ynąć VidÄ… do samego Tønder i spokojnie tu zacumować. ZakÅ‚ad wygraÅ‚, tylko nie wziÄ…Å‚ pod uwagÄ™, że w tak maÅ‚ym porcie nie uda mu siÄ™ statku zawrócić, no i do dziÅ› wszyscy pamiÄ™tajÄ… przede wszystkim to, że z powrotem „Grafa Bismarcka” holowaÅ‚y konie. Na wstecznym.
Maria Gonta
foto Gontowiec Podróżny
Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć
Oni tu zostajÄ…
„ZostajÄ™!” to hasÅ‚o nowej kampanii promujÄ…cej Gorzów, która ma zwrócić uwagÄ™ na zalety naszego miasta, dziÄ™ki którym jest ono doskonaÅ‚ym ...
<czytaj dalej>Pielgrzymki
Tegoroczna piesza pielgrzymka powołaniowa odbędzie się w sobotę w sobotę 27 kwietnia.
Wyjście pielgrzymki na trasę z Paradyża do Rokitna nastąpi ...
<czytaj dalej>200 lat dla pani Zofii
NieczÄ™sto zdarza siÄ™, aby tradycyjnie Å›piewane „sto lat”, z racji chwili, modyfikowano w sekwencji życzeÅ„ na lat „dwieÅ›cie”. Tak wÅ‚aÅ›nie ...
<czytaj dalej>Prezydent w ministerstwie
Prezydent Gorzowa w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
- Z doÅ›wiadczenia wiem, że najważniejsze sÄ… relacje bezpoÅ›rednie. Ustalenia, które zapadajÄ… wtedy ...
<czytaj dalej>