15 maja. Zimni ogrodnicy za nami, a na dzisiaj najlepszą wróżbą jest deszcz („na świętą Zofiję deszcz po polach bije”). Według ludowych wierzeń zapłakana „zimna Zośka” gwarantuje brak przymrozków aż do jesieni. Jeśli w połowie maja lało, dawniej na wsiach mówiono: „Zośka się posikała”.

Zimna Zośka zwana też Lodową Świętą, po prostu „przeganiała” zimnych ogrodników (chociaż to nie do końca prawda, bo przymrozki mogą się zdarzać i do końca maja). Rolnicy cieszyli się, że „Święta Zofija ciepło rozwija”. I nie tylko ciepło, bo któż, jak nie „Majowa Zofija bzy nam porozwija”? A potem jeszcze więcej kwiatowych pąków i świat wokół buchnie feerią barw. Jako, że „Każda Zosia, to dobra gosposia”, pewne jak w banku było, że „za świętą Zofiją pola w kłos wybiją”, a „gdy w Zofię zboże do pasa, będzie na zimę chleb i okrasa”.

Imię Zofia (Sophia) pochodzi z języka greckiego i oznacza mądrość. Nasza dzisiejsza patronka jest świętą z początków chrześcijaństwa, więc podobnie jak w przypadku innych świętych z tego okresu – jest także postacią zagadkową, a jej hagiografie zawierają sprzeczne treści. Sprawę komplikuje fakt, że istniały dwie święte o tym imieniu:

Zofia – dziewica i męczennica nazywana też Zofią z Rzymu. Należała do grupy męczenników Kwarta, Kwinta, Sulpicjusza i Trofima. Poniosła śmierć ok. 303 r.

Zofia – wdowa żyjąca w II lub III wieku. Była matką trzech córek o bardzo popularnych na całym świecie imionach – Wiara, Nadzieja, Miłość (gr. Pistis, Elpis, Agape, łac. Fides, Spes, Caritas, a w krajach anglojęzycznych – Faith, Hope i Charity). Nawet we własnej rodzinie mam podobny przykład. Moja babcia Nadzieja miała siostry Wierę i Lubow (czyli Wiarę i Miłość).

Około VII w. to właśnie z matką trzech córek zaczęto utożsamiać św. Zofię. W jej ochronną moc wierzono już w XI wieku. W średniowiecznej Europie odprawiano tzw. „msze św. Zofii” podczas których wierni prosili o wstawiennictwo i uwolnienie od biedy i chorób wszelakich. Do dziś w niektórych miejscach na terenie Holandii podtrzymuje się tradycję ludową polegającą na rozpalaniu ognisk na cześć patronki. Rytuał podobno narodził się w Alpach.

Warto pamiętać, że dzisiejszy dzień także Izydorowi Oraczowi jest poświęcony, a rzadko cytowane przysłowia mówią: „Na świętego Izydora często bywa chłodna pora” oraz „Święty Izydor wołkami orze, kto go poprosi - temu pomoże”. Nie na darmo Izydor Oracz jest patronem rolników.

Św. Zofia natomiast to przede wszystkim patronka ludzi mądrych, matek i wdów. Bywa wzywana w niedoli oraz w przypadku szkód wyrządzonych przez późne przymrozki.

Jak na kwietny maj przystało, dzisiejszy dzień obchodzony jest w Japonii jako Dzień Malwy, w Korei Południowej - Dzień Żółtej Róży, a w naszym kraju od 2002 r. jako Dzień Niezapominajki. Zaskoczyła mnie informacja, że mamy ich w kraju aż 15 gatunków.

Zdjęcie przedstawia posąg Izydora Oracza stojący na Górze Krzyży w Wasilkowie, niedaleko Białegostoku.

PS
Dzisiejszej nocy, a właściwie nad ranem w poniedziałek – Kwiatowa Pełnia, w tym roku okraszona całkowitym zaćmieniem Księżyca (w Polsce widziane częściowo).

Tekst i foto Maria Gonta