Rozmowa z dyrektorem Narodowego Instytutu Leków w Warszawie prof.
Zbigniewem Fijałkiem.
Czym jest Klaster RoÅ›linnych Produktów Leczniczych i Suplementów Diety, nowy projekt firmowany przez Narodowy Instytut Leków?
– Jest to powiÄ…zanie kooperacyjne miÄ™dzy wytwórcami produktów (ewentualnie surowców roÅ›linnych) a instytucjami naukowo-badawczymi. Idea powstaÅ‚a w naszym Instytucie cztery lata temu, a trzy lata zajęło nam budowanie struktury. W październiku 2011 r. podpisana zostaÅ‚a umowa z PolskÄ… AgencjÄ… Rozwoju PrzedsiÄ™biorczoÅ›ci (PARP), która finansuje projekt w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013).
Rynek produktów zioÅ‚owych i suplementów diety rozwija siÄ™ niezwykle dynamicznie, ale jest praktycznie poza kontrolÄ…. Ustawodawstwo unijne, a w zwiÄ…zku z tym i polskie, pozostawia w tym wzglÄ™dzie wiele do życzenia. ChcielibyÅ›my choć w pewnym zakresie uregulować tÄ™ kwestiÄ™ i wÅ‚aÅ›nie po to powstaÅ‚ Klaster.
Na czym polega problem z suplementami?
– W ciÄ…gu ostatnich lat pojawiÅ‚o siÄ™ na naszym rynku ponad 10 tys. suplementów diety. To ogromna grupa, zważywszy że leków mamy ok. 16 tys. Suplementy „wyszÅ‚y” z leków. Najpierw byÅ‚y to preparaty wielowitaminowe i witaminowo-mineraÅ‚owe oraz niektóre zioÅ‚owe. Obecnie sÄ… to produkty zawierajÄ…ce Å‚Ä…cznie ponad 500 skÅ‚adników. Dla stosowania wielu z nich nie ma żadnego merytorycznego uzasadnienia, to znaczy brak jest wiarygodnych informacji o ich niezbÄ™dnoÅ›ci dla czÅ‚owieka. A przecież suplementacja oznacza uzupeÅ‚nianie tego, czego nam brakuje.
Jak funkcjonuje dziÅ› ten rynek?
– Do tej pory producenci skÅ‚adali tzw. oÅ›wiadczenia zdrowotne, w których deklarowali okreÅ›lone dziaÅ‚anie swojego produktu (np. uspokajajÄ…ce, wzmacniajÄ…ce wÅ‚osy). Nikt jednak tego nie sprawdzaÅ‚. W koÅ„cu Europejski UrzÄ…d ds. BezpieczeÅ„stwa Å»ywnoÅ›ci (EFSA) wziÄ…Å‚ siÄ™ za porzÄ…dkowanie tych oÅ›wiadczeÅ„ i poddaÅ‚ je weryfikacji. Wyniki ogÅ‚oszono na poczÄ…tku tego roku. OkazaÅ‚o siÄ™, że trzy czwarte oÅ›wiadczeÅ„ zdrowotnych zostaÅ‚o odrzuconych jako caÅ‚kowicie nieuzasadnione. Wytwórcy ci bÄ™dÄ… mogli nadal sprzedawać swoje suplementy, ale nie bÄ™dÄ… mogli ich reklamować ani mówić o ich pozytywnym dziaÅ‚aniu na konkretne funkcje czy narzÄ…dy naszego organizmu.
Kolejny powód utworzenia Klastra to faÅ‚szowanie suplementów.
O czym Pan mówi?
– WiÄ™kszość ze wspomnianych 10 tys. produktów roÅ›linnych, odżywek i suplementów diety nie jest badana jakoÅ›ciowo. Inspekcja sanitarna zajmuje siÄ™ tylko trzema elementami: bada czystość mikrobiologicznÄ…, obecność metali ciężkich i – jeżeli suplement zawiera roÅ›liny – pestycydów. Sanepid zupeÅ‚nie nie interesuje siÄ™ tym, co naprawdÄ™ zawierajÄ… te produkty. I duża ich część, zwÅ‚aszcza z gÅ‚ównych grup ryzyka (Å›rodki na potencjÄ™ i odchudzanie) jest sfaÅ‚szowana. W 2010 r. zbadaliÅ›my 39 suplementów, w 2011 r. - 66, a w tym roku - 8 produktów. I tak w 2010 r. sfaÅ‚szowanych lub niezgodnych z deklaracjÄ… byÅ‚o 80 proc. suplementów, w 2011 - 20 proc., a w tym roku - już 50 proc. Niepokoi fakt, że wiÄ™kszość z nich pochodziÅ‚a z aptek, a nie z Internetu czy bazaru. Mówimy wiÄ™c o zagrożeniu, które istnieje przy legalnej sieci dystrybucji. Niestety, odpowiedzialność za ten proceder jest nadal znikoma.
Jak to siÄ™ dzieje, że w takiej powodzi produktów Instytut Leków trafia niemal od razu na te sfaÅ‚szowane?
– To bardzo proste. Wystarczy przejrzeć wskazania, skÅ‚ad, cenÄ™ i rzucić okiem na internetowe oceny użytkowników. Jeżeli sÄ… bardzo pochlebne czy entuzjastyczne, z reguÅ‚y mamy do czynienia ze sfaÅ‚szowanym suplementem. Bo jeÅ›li jest tak skuteczny, to musi zawierać substancje farmakologicznie aktywne. Nie ma cudów. A jeżeli suplement zawiera substancjÄ™ leczniczÄ…, sprzedawanÄ… na receptÄ™, to nie jest już suplementem.
Na czym polega fałszerstwo?
– Åšrodki na potencjÄ™ faÅ‚szowane byÅ‚y gÅ‚ównie substancjÄ… aktywnÄ… z Viagry, czyli sildenafilem, tadalafilem lub ich analogami strukturalnymi. Natomiast odchudzajÄ…ce byÅ‚y i sÄ… faÅ‚szowane sybutraminÄ… (pochodna amfetaminy, wycofana z lecznictwa 2 lata temu i jej analogami strukturalnymi). Jest ona rzeczywiÅ›cie skuteczna, ale obciążona poważnymi dziaÅ‚aniami ubocznymi - to zwiÄ…zek psychotropowy dziaÅ‚ajÄ…cy poprzez blokowanie oÅ›rodka gÅ‚odu w mózgu. Powoduje m.in. koÅ‚atanie serca, skoki ciÅ›nienia krwi, depresjÄ™, uzależnienie i gÅ‚ód narkotyczny. Do Å›rodków odchudzajÄ…cych coraz częściej dodawane sÄ… też leki przeciwcukrzycowe (przyspieszajÄ… metabolizm glukozy) i fenoloftaleina (zwiÄ…zek silnie przeczyszczajÄ…cy). Mamy wiÄ™c psychotrop, lek przeciwcukrzycowy i Å›rodek przeczyszczajÄ…cy, a klient myÅ›li, że przyjmuje zioÅ‚owy suplement...
Czy preparaty te są groźne dla zdrowia?
– Tak. W ostatnich latach w krajach UE odnotowano ponad 20 przypadków udokumentowanych zgonów z powodu stosowania sfaÅ‚szowanych produktów roÅ›linnych i suplementów diety. Od pewnego czasu, aby utrudnić życie kontrolerom, prawnikom i policji, faÅ‚szerze zaczÄ™li dodawać do tych produktów analogi strukturalne. Inaczej mówiÄ…c, tworzÄ… nowe zwiÄ…zki chemiczne (dodajÄ…c np. do czÄ…steczki syldenafilu jednÄ… czy dwie grupy CH3 albo siarkÄ™), które farmakologicznie dziaÅ‚ajÄ… bardzo podobnie. A nawet silniej, stÄ…d jeszcze poważniejsze dziaÅ‚ania niepożądane. Ponieważ jednak nie jest to aktywna substancja lecznicza, nie podlega zasadom prawa farmaceutycznego.
Jakie korzyÅ›ci bÄ™dÄ… miaÅ‚y firmy, które przystÄ…piÄ… do Klastra?
– Znak certyfikatu widoczny bÄ™dzie na opakowaniu produktu i wytwórca bÄ™dzie mógÅ‚ siÄ™ nim posÅ‚ugiwać w reklamie. Zasadnicza część grafiki bÄ™dzie taka sama, natomiast inne bÄ™dÄ… napisy. GÅ‚ówny, merytoryczny trzon Klastra tworzy Narodowy Instytut Leków - odpowiadamy za wszystkie suplementy, odżywki i produkty zioÅ‚owe. Drugi trzon stanowi Instytut Sportu, w którego gestii bÄ™dÄ… odżywki i suplementy diety dla sportowców (gÅ‚ównie pod kÄ…tem dopingu). A trzeci (od niedawna) – Wyższa SzkoÅ‚a Zawodowa Kosmetyki i PielÄ™gnacji Zdrowia w Warszawie, która zajmować siÄ™ bÄ™dzie kosmetykami. Gros Å›rodków z PARP przeznaczone zostaÅ‚o na zakup nowoczesnej aparatury badawczej. BÄ™dziemy to spÅ‚acać firmom, które przystÄ…piÅ‚y do projektu, wykonujÄ…c dla nich badania - najpierw nieodpÅ‚atnie, a potem po znacznie niższych cenach.
Na rynku farmaceutycznym istniejÄ… już różne wyróżnienia. Czy potrzebne jest kolejne?
– Znak Klastra bÄ™dzie siÄ™ różniÅ‚ od wszystkich dotychczasowych nagród i laurów tym, że one odnoszÄ… siÄ™ tylko do analizy dokumentacji papierowej, natomiast u nas najważniejszym elementem bÄ™dzie badanie analityczne produktu lub surowca (dokumentacja też bÄ™dzie przeglÄ…dana). BÄ™dziemy weryfikować, czy to, co deklaruje wytwórca lub importer jest zgodne z prawdÄ….
WierzÄ™, że Klaster bÄ™dzie funkcjonowaÅ‚ dÅ‚ugo. BÄ™dzie to zależaÅ‚o przede wszystkim od tego, czy uda nam siÄ™ wypromować ten znak i czy wytwórcy i importerzy bÄ™dÄ… zainteresowani tym, by sprzedawać klientom dobre produkty. Mam nadziejÄ™, że bÄ™dÄ… one dostÄ™pne na rynku już w czwartym kwartale tego roku.
Na jakim etapie koncentrujÄ… siÄ™ prace nad projektem?
– Ruszamy z certyfikacjÄ… surowców i suplementów. Budujemy też portal internetowy, na którym bÄ™dziemy podawać informacje o suplementach certyfikowanych, a z drugiej strony ostrzegać przed zagrożeniami. Niektóre suplementy na pewno sÄ… potrzebne. Ekspansja tego rynku jest jednak zwiÄ…zana gÅ‚ównie z chÄ™ciÄ… zysku, a niewiele z tym, by skutecznie poprawić funkcjonowanie organizmu. ApelujÄ™ wiÄ™c: wiÄ™cej rozsÄ…dku przy kupowaniu suplementów! I odsyÅ‚am do naszego portalu: www.klasterzdrowia.pl
Stowarzyszenie „Dziennikarze dla Zdrowia”
Obchody 900-lecia jubileuszu
W sobotę 11 maja br. w Ośnie Lubuskim odbędą się uroczyste obchody z okazji dziewięćsetlecia ustanowienia biskupstwa lubuskiego.
Przygotowania do tej ...
<czytaj dalej>PrzebudujÄ… Ikara
Przetarg na przebudowę ostatniego etapu ulicy Ikara rozstrzygnięty.
Kolejna osiedlowa uliczka zostanie w pełni przebudowana. Nowa nawierzchnia ul. Ikara ułatwi codzienne ...
<czytaj dalej>Oni tu zostajÄ…
„ZostajÄ™!” to hasÅ‚o nowej kampanii promujÄ…cej Gorzów, która ma zwrócić uwagÄ™ na zalety naszego miasta, dziÄ™ki którym jest ono doskonaÅ‚ym ...
<czytaj dalej>Pielgrzymki
Tegoroczna piesza pielgrzymka powołaniowa odbędzie się w sobotę w sobotę 27 kwietnia.
Wyjście pielgrzymki na trasę z Paradyża do Rokitna nastąpi ...
<czytaj dalej>