W poprzednim „Zanim do filharmonii” napomknÄ…Å‚em o potraktowaniu zwÅ‚ok wielkiego Józefa Haydna, tak wiÄ™c dziÅ› o tym nadzwyczajnym zdarzeniu.

Józef Haydn (31 III 1732 – 31 V 1809) w 1790 roku osiadÅ‚ w Wiedniu. Przez 29 lat nosiÅ‚ liberiÄ™ książąt Esterhazych, na dworze których byÅ‚ kapelmistrzem. Doceniony, opÅ‚acany, później hoÅ‚ubiony. W tamtych czasach byÅ‚ bożyszcze publicznoÅ›ci: pierwszy z kompozytorów, którego popularność urosÅ‚a do niespotykanych rozmiarów. Król angielski Jerzy III zaoferowaÅ‚ muzykowi staÅ‚Ä… rezydencjÄ™ w zamku windsorskim. Napoleon, po wkroczeniu do Wiednia, wydaÅ‚ polecenie ustawienia warty honorowej przed jego domem, kiedy to autor hymnu „Gott erhalte” umarÅ‚.

Pochowano go nader skromnie, na maÅ‚ym cmentarzu niedaleko jego wiedeÅ„skiego mieszkania. Owszem, rodzina Esterchazych w osobie wnuka MikoÅ‚aja WspaniaÅ‚ego zadbaÅ‚a o zapÅ‚atÄ™ dla lekarzy, pokryÅ‚a koszty dla leczenia, a także pogrzebu. Bo przecież Haydn nigdy nie straciÅ‚ tytuÅ‚u nadwornego kapelmistrza w Eisenstadt. BywaÅ‚ tam goÅ›ciem zawsze przyjmowanym z honorami i mimo że za sprawÄ… angielskich wojaży a także dobrze sprzedajÄ…cych siÄ™ u wydawców utworów byÅ‚ czÅ‚owiekiem majÄ™tnym, to do koÅ„ca swoich dni zachowaÅ‚ swojÄ… pensjÄ™ u KsiÄ™cia.

Gdy minęła wojenna zawierucha, a czasy staÅ‚y siÄ™ spokojniejsze, Książę MikoÅ‚aj postanowiÅ‚ przenieść doczesne szczÄ…tki Józefa Haydna do Eisenstadt, blisko paÅ‚acu, niedaleko rodzinnego domu kompozytora w Rohren. Po 11 latach od pogrzebu nieÅ‚atwo byÅ‚o odnaleźć zaniedbany, porosÅ‚y chwastami grób twórcy „Stworzenia Åšwiata” – oratorium napisanego w 1798 roku, po wykonaniu którego Beethoven przyklÄ™knÄ…Å‚ i w obecnoÅ›ci książąt Esterhazy, ksiÄ™cia Lobkowitza, Salieriego, Hummla, pocaÅ‚owaÅ‚ Haydna w kolano.

Grób znaleziono, rozkopano. I tutaj szok dla wszystkich – zwÅ‚aszcza dla domu Esterhazych: odkryto, że zwÅ‚oki wielkiego Józefa Haydna pozbawione sÄ… gÅ‚owy! Åšledztwo ciÄ…gnęło siÄ™, a tymczasem niekompletne szczÄ…tki kompozytora spoczęły tam, gdzie zaplanowano. Książę MikoÅ‚aj zapowiedziaÅ‚, że nie spocznie, póki nie wyjaÅ›ni siÄ™ kto, kiedy i dlaczego odciÄ…Å‚ gÅ‚owÄ™ pozostawiwszy w trumnie perukÄ™ twórcy dziesiÄ…tek oper wystawianych w książęcym teatrze. Teatrze, który doszczÄ™tnie spÅ‚onÄ…Å‚ 18 listopada 1779 roku. W popióÅ‚ obróciÅ‚ siÄ™ nie tylko budynek. Także zniszczeniu ulegÅ‚a kolekcja bezcennych, starowÅ‚oskich skrzypiec, biblioteka, dekoracje, kostiumy – i co najważniejsze – partytury symfonii i oper skomponowanych przez Józefa Haydna. Szczęściem wiÄ™kszość rÄ™kopisów ocalaÅ‚a w mieszkaniu kompozytora. Może to samo szczęście pozwoli na to by i jego ciaÅ‚o w caÅ‚oÅ›ci spoczęło w krypcie?

Zaledwie pożar wygasÅ‚, książę MikoÅ‚aj Esterhazy nakazaÅ‚ budowÄ™ nowego teatru operowego. Budowa przeżywaÅ‚a różne perypetie. W koÅ„cu, 28 lutego 1781 roku odbyÅ‚o siÄ™ otwarcie. Dano specjalnie skomponowanÄ… przez Józefa Haydna operÄ™ pt. „La fedelta premiata” – „Wierność nagrodzona”, który to tytuÅ‚ – tak myÅ›lÄ™ – okazaÅ‚ siÄ™ znamienny w obliczu późniejszych wydarzeÅ„.
Może to jeden ze sÅ‚uchaczy wykonania tamtego utworu obciÄ…Å‚ gÅ‚owÄ™ kompozytora? Zapewne tak. Oto bowiem do tego czynu, skuszony przez KsiÄ™cia znacznÄ… sumÄ… pieniÄ™dzy, przyznaÅ‚ siÄ™ Joseph Carl Rosenbaum. CzÅ‚owiek ten byÅ‚ sekretarzem paÅ‚acowym w Eisenstadt. OdszedÅ‚ po intrygach swojej przyszÅ‚ej teÅ›ciowej, która nie chciaÅ‚a zgodzić siÄ™ na jego małżeÅ„stwo ze swojÄ… córkÄ…, sÅ‚ynnÄ… Å›piewaczkÄ… operowÄ… tamtych czasów, TeresÄ… Gessman. WsÅ‚awiÅ‚a siÄ™ rolÄ… Królowej Nocy w operze „Czarodziejski flet ” W. Amadeusza Mozarta.

Jak doszło do tego nadzwyczajnego czynu, przeczytacie w następnym odcinku.

Z. Marek Piechocki