Rozmowa z dyrektorem Wydziału Spraw Obywatelskich w LUW w Gorzowie
Pawłem Klimczakiem.
Po wybuchy wojny w Ukrainie, sporo jej obywateli przybyło do Gorzowa. Jak w tej sytuacji wygląda praca urzędu paszportowego?
- Po rozpoczÄ™ciu konfliktu na Ukrainie naszym zadaniem byÅ‚o stworzenie punktów informacyjnych na dworcach. I tam dużo siÄ™ dziaÅ‚o w pierwszych tygodniach, bo przybywaÅ‚o mnóstwo ludzi zdezorientowanych, którzy nie wiedzieli, co robić. Szybko powstawaÅ‚y procedury, jak im zapewniać wyżywienie, miejsce zamieszkania, wiÄ™c we wspóÅ‚pracy z wszystkimi organami, strażą pożarnÄ…, policjÄ… udaÅ‚o siÄ™ nam wypracować taki system dziaÅ‚ania, który pozwalaÅ‚ w miarÄ™ szybko ludzi, którzy byli na dworcach, przekazywać do miejsc, w których mieli zapewnione i mieszkanie, i wyżywienie. Tam też dostawali informacje, jak ich życie bÄ™dzie w Polsce wyglÄ…daÅ‚o, czy sÄ… tu legalnie, czy mogÄ… wyjechać dalej, itd.
Za chwilÄ™ mija póÅ‚ roku od tego momentu. ChciaÅ‚abym zapytać o uchodźców, wÅ›ród których sÄ… osoby ubiegajÄ…ce siÄ™ o KartÄ™ Polaka lub kartÄ™ staÅ‚ego pobytu.
- JeÅ›li chodzi o osoby, które bÄ™dziemy nazywać w uproszczeniu uchodźcami, w specjalnych przepisach dla nich jest opcja starania siÄ™ o pobyt czasowy, z tym że nie wczeÅ›niej niż dziewięć miesiÄ™cy od przyjazdu do Polski.
Czyli jeszcze nie.
- Jeszcze nie mogÄ… skÅ‚adać tych wniosków. Dziewięć miesiÄ™cy to czas na przygotowanie, okrzepniÄ™cie i sprawdzenie, ile tych osób rzeczywiÅ›cie bÄ™dzie chciaÅ‚o zostać na dÅ‚użej, wiÄ™c gdzieÅ› na przeÅ‚omie listopada, grudnia zaczniemy przyjmować wnioski od uchodźców o pobyt czasowy.
Ile on trwa?
- Do trzech lat. Przy czym bÄ™dzie to uproszczona procedura, gdyż w normalnych warunkach sprawdzamy źródÅ‚a dochodów, utrzymania i wiele różnych warunków. Tu skupimy siÄ™ bardziej na tym, czy osoba nie zagraża naszemu bezpieczeÅ„stwu, czy dane osobowe siÄ™ zgadzajÄ…. Ale to dopiero zimÄ….
A Karta Polaka?
- To jest zupeÅ‚nie inne rozwiÄ…zanie. To dokument poÅ›wiadczajÄ…cy przynależność do narodu polskiego. Dawniej wydawana byÅ‚a przez naszych konsulów za granicÄ… i konsulowie przeprowadzali to postÄ™powanie – gÅ‚ównie Rosja, BiaÅ‚oruÅ› i Ukraina. Teraz przez wszystkie zawirowania konsulowie czÄ™sto nie sÄ… w stanie tej procedury przeprowadzić albo też konsulaty zawiesiÅ‚y swojÄ… dziaÅ‚alność i KP nie można zaÅ‚atwić w Ukrainie, BiaÅ‚orusi czy Rosji. Dlatego też wyszÅ‚o rozporzÄ…dzenie, które ten obowiÄ…zek przeniosÅ‚o na wojewodów. I oni od 1 sierpnia mogÄ… przeprowadzać procedurÄ™ nadawania KP.
Czyli sprawa świeża.
- Sprawa Å›wieża. JesteÅ›my w trakcie reorganizacji, by móc te wnioski przyjmować i rozpatrywać, bo to jest też kwestia dostÄ™pu do systemów, przeszkolenia ludzi, wiÄ™c rozporzÄ…dzenie wyszÅ‚o, a my za kilkanaÅ›cie dni musimy przedstawić tÄ™ procedurÄ™, jak siÄ™ o kartÄ™ starać. Natomiast to, co ważne, Karta Polaka potwierdza przynależność do narodu polskiego, natomiast nie jest dokumentem, na którym siÄ™ podróżuje przez granicÄ™, ona nie legalizuje pobytu, nie potwierdza obywatelstwa, daje pewne uprawnienia zwiÄ…zane z przynależnoÅ›ciÄ… do narodu polskiego. To sÄ… zniżki, np. w komunikacji miejskiej, brak obowiÄ…zku zezwolenia na pracÄ™, jeÅ›li ktoÅ› chce pracować w Polsce, czy brak kosztów przy wyrabianiu wizy w zwiÄ…zku z KP. Jednym sÅ‚owem to szereg wmyienionych w ustawie mniej lub bardziej istotnych przywilejów dla osób, które nie sÄ… Polakami, ale miaÅ‚y przodków Polaków i do tej przynależnoÅ›ci siÄ™ też przyznajÄ….
A osoby, które posiadajÄ… KartÄ™ Polaka, przyjechaÅ‚y tu po wybuchu wojny i zÅ‚ożyÅ‚y wniosek o pobyt staÅ‚y? Kiedy on zostaje rozpatrzony?
- To dość proste postępowanie, ponieważ nasz konsul za granicą już przeprowadził większość pracy, czyli sprawdził przynależność, pochodzenie i wydał KP. Jeżeli wniosek wpłynął do nas, to w zasadzie po sprawdzeniu z innymi organami, policją, strażą graniczną, ABW w kwestii bezpieczeństwa, wydajemy decyzję o nadaniu pobytu stałego w Polsce. Dość sprawnie w ciągu kilu miesięcy takie postępowanie się kończy.
A co w sytuacji, gdy ktoś przyjeżdża do Polski i chce się starać o pobyt stały w związku z pochodzeniem?
- Wtedy my badamy wszystkie dokumenty i nie koÅ„czy siÄ™ to wydaniem Karty Polaka, ale staÅ‚ego pobytu w zwiÄ…zku z pochodzeniem. Wtedy robimy tÄ™ pracÄ™, którÄ… konsul wykonywaÅ‚ wczeÅ›niej, jeÅ›li ktoÅ› staraÅ‚ siÄ™ o kartÄ™, czyli sprawdzamy, czy ten ktoÅ› mówi po polsku, czy miaÅ‚ zwiÄ…zki z PolskÄ…, czy ma pochodzenie. TrochÄ™ to skomplikowane. No i osobiste stawiennictwo jest obowiÄ…zkowe. Pobieramy odciski palców. Bez tego nie ma nic.
Od czego zależy czas rozpatrzenia?
- Tu każda sprawa jest inna. JeÅ›li np. otrzymamy informacjÄ™, że osoba nie mieszka pod adresem, który wskazaÅ‚a we wniosku, to wymaga dalszych czynnoÅ›ci sprawdzajÄ…cych, dlaczego to nie jest ten adres, wiÄ™c czÄ™sto jest wiele dodatkowych sprawdzeÅ„. Natomiast najwiÄ™kszym dla nas problemem jest obowiÄ…zek pozostawienia odcisków paców przed rozpoczÄ™ciem postÄ™powania. Każdy cudzoziemiec musi być u nas osobiÅ›cie, pobieramy od niego odciski palców, które później sÄ… kodowane w karcie pobytu. To jest wÄ…skie gardÅ‚o, ponieważ każda taka wizyta zÅ‚ożenia odcisków palców, to kilkanaÅ›cie co najmniej minut i dzienny limit osób, które możemy przyjąć, jest ograniczony, wiÄ™c my umawiamy wedÅ‚ug kolejnoÅ›ci wpÅ‚ywów wniosków na te wizyty. Dopiero jak mamy odciski, wszczynamy postÄ™powanie, sprawa toczy siÄ™ dalej.
Zdarzają się odmowy? Jeśli tak, to w jakiej sytuacji?
- Odmowa wynika wyÅ‚Ä…cznie z kwestii zagrożenia Å‚adu i porzÄ…dku. JeÅ›li to byÅ‚y osoby karane i dopuÅ›ciÅ‚y siÄ™ przestÄ™pstw niejednorazowych, handlu ludźmi, co siÄ™ zdarza, podobnie jak sfaÅ‚szowane dokumenty, gdy trafia ktoÅ› z KartÄ… Polaka. WspóÅ‚pracujemy ze strażą granicznÄ… i sprawdzamy wszystkie dokumenty, ich autentyczność, ponieważ proceder faÅ‚szowania dokumentów, zwÅ‚aszcza tych z pochodzeniem polskim, jest dość szeroko zakrojony.
Kiedy już jest karta stałego pobytu, co wtedy?
- Karta Polaka nie oznacza, że mamy do czynienia z obywatelem Polski. To dalej jest cudzoziemiec. Dopiero po uzyskaniu staÅ‚ego pobytu pojawiajÄ… siÄ™ kolejne możliwoÅ›ci starania siÄ™ po pewnym czasie o obywatelstwo. Natomiast musimy rozróżnić dwie rzeczy. Najpierw jest karta pobytu czasowego i tych jest dużo wiÄ™cej, bo ok. 20 tys. spraw rocznie, natomiast staÅ‚e pobyty sÄ… konsekwencjÄ… dÅ‚uższego pobytu w Polsce, wiÄ™c tych jest kilkaset rocznie. StaÅ‚y pobyt jest o tyle dobry, że nie trzeba go już odnawiać. Później wymienia siÄ™ samÄ… kartÄ™ tak jak dowód osobisty i jeÅ›li nie wydarzy siÄ™ znów jakaÅ› sytuacja zwiÄ…zana z zagrożeniem dla Polski, to już siÄ™ tego nie cofa i nie powtarza. A pobyt czasowy, jak sama nazwa mówi, jest to tylko czasowe zezwolenie, które należy odnawiać i za każdym razem udowadniać, że nadal istniejÄ… okolicznoÅ›ci, które każą komuÅ› w Polsce zostać. Pobyt staÅ‚y zwalnia z obowiÄ…zku starania siÄ™ o zezwolenie na pracÄ™, wiÄ™c troszeczkÄ™ wiÄ™cej daje przywilejów.
Dziękuję.
Rozmawiała Hanna Kaup
foto Hanna Kaup