10 sierpnia. Nasi przodkowie mawiali „Na Å›wiÄ™ty Wawrzyniec lata wnet koniec”, jednak nie martwmy siÄ™ na zapas. Pogoda dziÅ› piÄ™kna i to jest w tej chwili najważniejsze.
Åšw. Wawrzyniec – patron dzisiejszego dnia, a także żniwiarzy, pszczelarzy i wszystkich osób narażonych na poparzenie (strażaków, piekarzy, kucharzy, wydmuchiwaczy szkÅ‚a i prasowaczek, które w dawnych czasach napeÅ‚niaÅ‚y żelazka żarem) – byÅ‚ bardzo popularny w wiejskich obrzÄ™dach i wierzeniach. PoÅ›wiÄ™cono mu także wiele przysÅ‚ów i legend. WedÅ‚ug jednej z nich, Å›wiÄ™ty w każdy piÄ…tek schodzi z nieba do czyśćca i wyciÄ…ga stamtÄ…d jednÄ… duszÄ™. W wielu krajach bÅ‚ogosÅ‚awiony jest dziÅ› i rozdawany biednym „chleb Å›w. WawrzyÅ„ca”.
ÅšwiÄ™tego traktowano jako pogodowego prognostÄ™ (ze szczególnym wskazaniem na jesiennÄ… aurÄ™):
„Wawrzyniec pokazuje, jaka jesieÅ„ nastÄ™puje”,
„Wawrzon gdy z pogodÄ… chadza, piÄ™knÄ… jesieÅ„ zapowiada”,
„Jaki Wawrzyniec, taki podzimiec” (późna jesieÅ„, poczÄ…tek zimy),
„Gdy na WawrzyÅ„ca sÅ‚ota trzyma, do Gromnic lekka zima”.
W przepowiedniach pogodowych często wiązano go ze św. Bartłomiejem (28 VIII):
„Gdy Wawrzyniec i BartÅ‚omiej pogodÄ… dopisujÄ…, piÄ™knÄ… jesieÅ„ obiecujÄ…”,
„JeÅ›li dzieÅ„ Å›wiÄ™tego WawrzyÅ„ca i Å›wiÄ™tego BartÅ‚omieja piÄ™kne sÄ…, spodziewaj siÄ™ piÄ™knej jesieni”,
„ÅšwiÄ™ty Wawrzyniec i Å›wiÄ™ty BartÅ‚omiej jeÅ›li pogody przynoszÄ…, jesieÅ„ pogodnÄ… i niezbyt chÅ‚odnÄ… ludziom na ten rok uproszÄ…”.
W kalendarzach rolniczych traktowano go jako pierwszego z „jesiennych braci” stÄ…d w przysÅ‚owiach mnóstwo nawiÄ…zaÅ„ do zbiorów, koÅ„czÄ…cych siÄ™ żniw i orki pod oziminy:
„Na Å›wiÄ™ty Wawrzyniec bÄ™dzie wnet ze żniwem koniec”,
„Na Å›wiÄ™ty Wawrzyniec ostatni z pól wieniec”,
„Na Å›wiÄ™ty Wawrzyniec, czas orać ozimiec”,
„Na Å›wiÄ™ty Wawrzyniec przez pole goÅ›ciniec” (zboża sprzÄ…tniÄ™te, można jeździć choćby Å›rodkiem),
„Na Å›wiÄ™tego Wawrzyna już Å›pieszÄ… do mÅ‚yna”.
PyÅ‚ suchej ziemi unoszÄ…cy siÄ™ nad polami podczas żniwowania, uważano za zapowiedź dużych zbiorów:
„Jak Wawrzyniec burzy, to siÄ™ za bronami kurzy”,
„Kiedy siÄ™ za bronÄ… kurzy, to siÄ™ i za kosÄ… burzy”
„Kiedy siÄ™ za bronÄ… kurzy, bÄ™dzie urodzaj duży”.
Jeżeli pojawiaÅ‚y siÄ™ trudnoÅ›ci we wÅ‚aÅ›ciwym spulchnieniu ziemi, przytaczano przysÅ‚owie „Nie pomoże brona, kiedy rola zaperzona”.
Z piÄ™knej pogody najbardziej cieszyli siÄ™ winogrodnicy, bo gwarantowaÅ‚a im obfite winobranie. W sadach pracowity Å›wiÄ™ty też nie próżnowaÅ‚ („ÅšwiÄ™ty Wawrzyniec daje Å›liwkom rumieniec”). Poza tym „ÅšwiÄ™ty Wawrzyniec uwija też z orzechów wieniec” oraz „Gdy na WawrzyÅ„ca orzechy obrodzÄ…, to w zimie mrozy dogodzÄ…” (pojÄ™cia nie mam jak w tym roku z orzechowym urodzajem).
Na poÅ‚udniu Polski, gdzie WawrzyÅ„ca uważa siÄ™ za patrona pszczelarzy, w dniu jego Å›wiÄ™ta obowiÄ…zkowe byÅ‚o Å›wiÄ™cenie miodu, zaklinane minimodlitwÄ…: „Przez przyczynÄ™ WawrzyÅ„ca mÄ™czennika chroÅ„ Boże pszczóÅ‚ki od szkodnika”. Później obdzielano nim rodzinÄ™, przyjacióÅ‚, a nawet chodzÄ…cych w tym dniu po proÅ›bie żebraków. Tam też można usÅ‚yszeć przysÅ‚owie „Po Å›wiÄ™tym WawrzyÅ„cu nie bierz pszczóÅ‚ i na goÅ›ciÅ„cu”. Tak siÄ™ skÅ‚ada, że przebywam akurat na poÅ‚udniu naszego kraju, wiÄ™c zdjÄ™cie dziÅ› pszczóÅ‚kowe.
W Beskidzie Å»ywieckim odnotowano zwyczaj palenia ognisk w wigiliÄ™ Å›w. WawrzyÅ„ca. Mówiono, że to na pamiÄ…tkÄ™ jego mÄ™czeÅ„skiej Å›mierci. ChÅ‚opcy już kilka dni wczeÅ›niej budowali okazaÅ‚e stosy, ustawiajÄ…c je na wyższych wzniesieniach. ChodziÅ‚o o to, by dymy z ogni, nazywanych „hoÅ‚dami”, spotykaÅ‚y siÄ™ w dolinach. Przy pÅ‚onÄ…cych stosach trwaÅ‚y zabawy i Å›piewy. DziewczÄ™ta „nabieraÅ‚y ogieÅ„” do wydrążonych w Å›rodku i napeÅ‚nionych żywicÄ… Å›wierkowych szyszek i biegaÅ‚y z nim po zboczach.
KwitnÄ…ca już piÄ™knie zÅ‚otymi kiśćmi nawÅ‚oć nazywana jest „zielem Å›w. WawrzyÅ„ca” (ma wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci lecznicze: dziaÅ‚a Å›ciÄ…gajÄ…co, przeciwzapalnie, uszczelniajÄ…co na naczynia krwionoÅ›ne, moczopÄ™dnie i przeciwzakrzepowo). No i nie można zapomnieć o Perseidach. W sprzyjajÄ…cych okolicznoÅ›ciach (czytaj: kiedy nie ma chmur) już można obserwować roje „spadajÄ…cych gwiazd”. W ludowoÅ›ci nazywane sÄ… „Å‚zami Å›wiÄ™tego WawrzyÅ„ca”.
Wawrzyniec należy do grona najbardziej zapracowanych Å›wiÄ™tych – oprócz wymienionych na poczÄ…tku, jest też patronem bibliotek, ksiÄ™garzy, studentów, karczmarzy i hotelarzy oraz ubogich, a jako ciekawostkÄ™ dodam, że na Sycylii przykÅ‚adano kiedyÅ› na oparzenia obrazek z jego wizerunkiem.
OczywiÅ›cie, nie można zapominać, że obchodzimy dziÅ› DzieÅ„ Przewodników i Ratowników Górskich, którymi również opiekuje siÄ™ nasz dzisiejszy bohater. 10 sierpnia to jednak czas wzmożonego ruchu turystycznego, wiÄ™c Å›wiÄ™towanie majÄ… mocno utrudnione.
Tekst i foto Maria Gonta