1XII2020.

Jak powiedział dyrektor Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gorzowie Sławomir Szenwald, 1 grudnia to dla książnicy moment historyczny. Pod jej opiekę – w imieniu Wojewody Lubuskiego – Roman Sondej przekazał około 200 stron pamiętnika romskiej poetki Papuszy oraz 130 jej listów i kartek z lat 40. i 50. Ich adresatem był przede wszystkim ten, który odkrył jej talent, czyli Jerzy Ficowski.
– To skarb jednostkowy, zjawisko samo w sobie. Nie ma drugiego takiego w Polsce. To wiersze Papuszy pisane częściowo w języku romskim, a częściowo w języku polskim w oryginale. Tego nie da się wycenić materialnie. A dla kultury ma to wartość niepowtarzalną, jedyną w sobie. Nie ma takiej drugiej autorki w Polsce, która wywodzi się z kultury romskiej i pisała pieśni, zwane dziś wierszami – podkreślał dyr. Szenwald.

Choć trudno odczytać zapiski cygańskiej poetki, to są w zbiorach fragmenty czytelne, jak choćby ten, który staram się odwzorować:
„proszę Braciszka posłam list do pana Tuwima i jeszcze ja prosz w mojem imienii przeprosić pana Tuwima może czymś obrazyłam nie wim Bo ja jak piszę do Braciszka to mi zawsze przychodzi do głowy jak wiersz jeszcze raz przepraszamy zawszystko papusza Wajs”. Przyznacie, że jest w nim ogromna pokora i szacunek wobec ludzi, którzy pozostawili ślad w naszej historii.

Oczywiście, wśród zapisków jest ten pierwszy i najważniejszy, którym Papusza zaczyna swój pamiętnik od 12 do 40 roku życia. Jak pisała: „Opowieść o całym moim życiu, com zapamiętała i com przeżyła, to wszystko jest prawdą, nie kłamstwem”.

Zbiór, który Wojewodzie Lubuskiemu przekazał Edward Dębicki w imieniu Stowarzyszenia Twórców i Przyjaciół Kultury Cygańskiej im. Bronisławy Wajs Papuszy, zostanie teraz zabezpieczony – poszczególne kartki trafią do teczek bezkwasowych – opracowany a następnie zdigitalizowany i umieszczony w katalogu biblioteki. – By stał się domeną publiczną, w gorzowskiej bibliotece cyfrowej będzie mógł znaleźć się dopiero po upływie 70 lat od śmierci autorki – wyjaśnia kierownik działu zbiorów specjalnych Małgorzata Barczyńska-Kowańdy. Oryginały trafią do bibliotecznego skarbca.

Hanna Kaup