Jest rok 1957. Do podgorzowskiego Bogdańca przybywa malarz Kazimierz Karpowicz. Ma 78 lat. Jest wdowcem. Zamieszkuje przy ul. Pocztowej 4. Po dwóch latach umiera. Zostaje pochowany na wiejskim cmentarzu.

Wiem, kim był Kazimierz Karpowicz, ale dlaczego na ostatnie lata swojego życia trafił do Bogdańca? Tej zagadki chyba już nie uda mi się rozwiązać. Na początku moich poszukiwań sądziłam, że przybył tu z podwarszawskiego Milanówka, ale później okazało się, że ostatnim miejscem pobytu przed Bogdańcem był najprawdopodobniej Państwowy Dom Rencistów w lubuskim Jordanowie.

„Wiem, że Karol Karpowicz przyjechał do Bogdańca w 1957 r. Był już wdowcem, ale nie wiem, dlaczego wybrał to miejsce. Wiem, gdzie mieszkał i że jego śmierć zgłosił Stanisław Grabowiecki z Warszawy. Z tego, co udało mi się ustalić, wynika, że to pasierb malarza. Był bowiem synem Bernarda Grabowieckiego i Stanisławy Grabowieckiej z d. Karpowiczowej. Zmarł w 1992 r.” – napisałam do odnalezionej przeze mnie Joanny Puchalskiej, która okazała się być prawnuczką ostatnich właścicieli Czombrowa na Nowogródczyźnie, z którym związany był Kazimierz Karpowicz.
„Tak, to moja rodzina” – odpowiedziała. „Mama twierdzi, że Kazimierz mógł wyjechać do Elsów, bo był związany z Towarzystwem Eleusis. Ale czy oni wtedy jeszcze działali? Raczej prędzej pojechał do domu opieki prowadzonego przez jakiś zakon.”

---

Joanna Puchalska jest absolwentką historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim i tłumaczką literatury anglojęzycznej. Współpracuje z miesięcznikiem „wSieci Historii”. W swoich tekstach porusza głównie tematykę kresową, gdyż z dawnym pograniczem wschodniej Polski łączą ją związki rodzinne. Jest prawnuczką ostatnich właścicieli Czombrowa na Nowogrodczyźnie. W 2014 r. wydała książkę „Dziedziczki Soplicowa”, w której na podstawie rodzinnego archiwum odtworzyła życie codzienne w dworze szlacheckim w Czombrowie na przestrzeni kilku stuleci.

---

Podróże
Jak na człowieka urodzonego pod koniec XIX w. (29 maja 1879 r.) w folwarku Haciszcze, powiat Nowogródek (tereny, które historycznie należały do carskiej Rosji, II Rzeczypospolitej, a teraz Białorusi), Kazimierz Karpowicz sporo podróżował. Najpierw wyjechał do szkoły przemysłu drzewnego w oddalonym o ponad 600 km na południe Stanisławowie (dziś Ukraina), a po jej ukończeniu w l. 1896-1901 studiował malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Stąd udał się do szkoły nauczycieli rysunku w Dreźnie, którą ukończył w 1907 r. W 1911 uczęszczał do warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, gdzie uczył się malarstwa ściennego u Blanki Mercere. Przed 1920 należał do Warszawskiego Towarzystwa Artystycznego.

Również jego życie zawodowe nie miało charakteru stabilnego. Pracował jako nauczyciel w gimnazjum J. Kowalczykówny i J. Jawurkówny oraz w szkole zawodowej im. Pankiewicza w Warszawie. Później również w seminariach nauczycielskich w Siedlcach i Białymstoku, a także w szkole rzemieślniczej w Liskowie k. Kalisza. W 1925 osiadł w Milanówku i najprawdopodobniej stamtąd w 1957 wyjechał do lubuskiego Jordanowa – o czym milczą wszelkie źródła. W 1929 r. odbył podróż do Włoch. Wystawiał swoje prace w Warszawie, Milanówku, Koźminie Wlkp., Grodzisku Mazowieckim. Malował akwarele i olejne pejzaże a także obrazy religijne (m.in.: św. Franciszka z Asyżu do kościoła parafialnego w Stołowiczach pow. Nowogródek; św. Teresę i Serce Pana Jezusa do kościoła w Milanówku. Wykonywał portrety węglem i sangwiną. Do 1935 r. zrobił dwa projekty witraży do kościoła Karola Boromeusza w Radomiu, polichromię kaplicy w Sieradzu, Liskowie, ołtarz i urządzenia kaplicy gimnazjum J. Kowalczykówny i J. Jawurkówny, ilustracje książkowe, winiety, projekty mebli, haftów, makat. Po II wojnie światowej malował wyłącznie obrazy religijne.

Karpowicz w Bogdańcu
Krótko przed wakacjami 2021 r. do urzędu gminy w Bogdańcu przyszedł mieszkaniec sołectwa Stanowice Leszek Grabowski. Przyniósł cztery szkicowniki, by je przekazać do archiwum lub muzeum. Należały do malarza Kazimierza Karpowicza. – Chciałem, żeby je zachować, bo jednak to była postać historyczna z Bogdańca – mówił.


Leszek Grabowski, który przekazał gminie szkicowniki

Jeden z podarowanych szkicowników Kazimierza Karpowicza

Dziś niewielu mieszkańców gminy pamięta, że człowiek, którego biogram znajduje się na 373 stronie „Słownika Artystów Polskich” tu żył i tu umarł. Jego grób znajduje się na bogdanieckim cmentarzu. Niestety, już zapadnięty i przeznaczony do ponownego pochówku.

– Krzyż całkiem się rozpadł, ale tabliczka jeszcze jest. Malarz Karpowicz zmarł tu w grudniu 1959 r. Jest to nawet umieszczone w encyklopedii i w Internecie – mówił Leszek Grabowski, któremu wspomniane szkicowniki przekazał przed kilkudziesięciu laty ojciec.

– Mój ojciec Zygmunt był nauczycielem w Bogdańcu, Witnicy i Stanowicach. Nie żyje już ponad 30 lat – wspomina mężczyzna. – Z tego co wiem, to jakieś dzieci z Bogdańca przyniosły mu te szkicowniki do szkoły. To było chyba ze 40 lat temu albo lepiej. Ojciec próbował się czegoś dowiadywać, ale wtedy nie było Internetu, więc to tak leżało u nas jako ciekawostka. Ale jak znalazłem wiadomości w Internecie, przeczytałem jakąś starą encyklopedię, gdzie wszystko było opisane, to powiedziałem, że przecież ta historia nie może być zapomniana. Nie miałbym sumienia, żeby to gdzieś po prostu przepadło, tym bardziej że wcześniej się dowiadywałem w gminie, że jest na cmentarzu to miejsce. Znalazłem je, trawę wyrżnąłem. Dobrze byłoby je uratować – podkreśla.

Gdy się spotkaliśmy, Leszek Grabowski wspomniał również, że znalazł informację, jakoby dziadek Kazimierza Karpowicza był przyjacielem Adama Mickiewicza i miał na wschodzie własność. – To był jakiś dworek i na podstawie wydarzeń z tego dworu Mickiewicz napisał „Pana Tadeusza”. Jak Boga kocham. Znalazłem to w Internecie. Więc jeśli ten malarz mieszkał i umarł w Bogdańcu, nie mogłem tego odrzucić, by ludzie całkiem o tym nie zapomnieli – mówił z zaangażowaniem.

Cdn.

Tekst i foto Hanna Kaup

Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć

Dodaj komentarz:

Bezrobocie w górę

W lutym w Gorzowie było zarejestrowanych 1 508 bezrobotnych; ich liczba wzrosła o 62 osoby; wyrejestrowano 358 osób, zarejestrowano 420. ... <czytaj dalej>

Rozlicz PIT w Gorzowie

Od blisko miesiąca podatnicy mogą składać swoje roczne deklaracje PIT. Spora część naszego podatku PIT zasila budżet samorządu. W ten ... <czytaj dalej>

Maturzyści i misjonarze

W niedzielę 16 marca już po raz czterdziesty siódmy odbędzie się tradycyjna Pielgrzymka Maturzystów Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej na Jasną Górę. Hasłem ... <czytaj dalej>

Na sejmiku o inwestycjach drogowych

Podczas marcowej sesji Sejmiku, 10 marca 2025 r. Henryk Janowicz – dyrektor Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w ... <czytaj dalej>

To nie miało prawa się wydarzyć

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

Robota nie można o nic winić. <czytaj dalej>

A może to sztuczna inteligencja dzwoniła z San Francisco ..... <czytaj dalej>

Wystarczy rozebrać obecne schody i na ich miejsce zbudować "uładnioną" kopię, bez tych wszystkich dziwolągów, których potem nie będ <czytaj dalej>

Gdyby postawić nadzorcę to ta ekipa ręcznie w rok by takie schody zrobiła. Najlepiej, gdyby za te pieniądze kładkę na Zawarcie zrobić, jeśli& <czytaj dalej>

Przyczyną niskich zarobków są też słaby bardzo urząd pracy powiatowy
I prywatne agencje które ściągają masowo migrantow do pracy w ko <czytaj dalej>