Raz w roku Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim otwiera się dla wszystkich. Tą okazją jest Międzynarodowy Dzień Archiwów.

W poniedziałek 9 czerwca zaczął się o 11:00 spotkaniem zorganizowanym w 80. rocznicę uruchomienia Zakładów Mechanicznych Ursus. Zjawili się na nim dawni pracownicy zakładu, którzy nie tylko wspominali czasy swojej pracy, ale też przekazali placówce prywatną dokumentację.
Archiwum otrzymało materiały od Stanisława Stasiaka – m.in. dotyczące współpracy z firmą Mercedes Benz, Sobiesława Zasady czy założenia zakładu w Baczynie, a także wnioski i świadectwa racjonalizatorskie oraz prywatną dokumentację fotograficzną dotyczącą wyjazdów. Świadectwa autorskie wynalazku czy patenty poszczególnych narzędzi przekazał Roman Pytlak. Inne materiały pochodzą od Zbigniewa Juzwy, Eugeniusza Tyszkiewicza i Romana Kasperskiego, a są wśród nich także wycinki prasowe z l. 90. i rzecz szczególna – Bolesława Koryzny historia Zakładów Mechanicznych Ursus pisana rymem.

Spotkanie otworzył dyr. gorzowskiego archiwum Dariusz Rymar, a historię słynnego Ursusa przedstawiła starsza archiwistka Anna Jodko, podkreślając, że pierwsze dokumenty dotyczące zakładu pochodzą z czerwca 1945 r.
– Raz pojawia się data 1 czerwca 1945, raz 19 czerwca, ale na początku było to Państwowe Przedsiębiorstwo Traktorów i Maszyn Rolniczych – podkreślała. – Ta nazwa się wielokrotnie zmieniała. Od listopada 1945 r. były to już Zakłady Mechaniczne i Odlewnia Żeliwa Państwowego Przedsiębiorstwa Traktorów i Maszyn Rolniczych. Na początku 1948 zostały podporządkowane Państwowym Zakładom Inżynieryjnym w Ursusie, a od września 1948 r. przekształcone w Zakłady Mechaniczne Ursus, Zakład nr 3 w Gorzowie. Od 1951 r. nadano im nazwę Zakłady Mechaniczne Ursus, a od końca lat.60 podporządkowano Zakładom Ursusa koło Warszawy. Od 1993 funkcjonowała nazwa Zakłady Przemysłu Ciągnikowego Ursus – u nas jako Zakłady Mechaniczne Ursus. Warto przypomnieć, że powstały na bazie niemieckich fabryk, właściwie odlewni metali Otto Zinke, która znajdowała się przy ul. Fabrycznej 13. W maju 1947 r. zakład przeniósł się na ul. Przemysłową i funkcjonował na terenie dawnych zakładów Hermana Pauckscha oraz byłej fabryki kabli Gustawa Schrodera. W 1959 r. przyłączono także obiekty przedwojennej firmy Jaehne & Sohn znajdujące się przy obecnej ul. 11 listopada – więc zakład funkcjonował w kilku miejscach.

W zasobie Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim – jak powiedziała Anna Jodko – znajdują się główne akta zakładu od r. 1946 do 2000, czyli do chwili zakończenia działalności. To dokumenty organizacyjne jednostki oraz poszczególnych działów, wszelkie rodzaje akt, sprawozdania z wykonania planu produkcji za poszczególne lata, dokumentacje silników czy rozbudowy zakładów w l. 70. i 80. Jest album z okazji 25-lecia zakładu, plakaty z lat 40. klubu sportowego Gwardia Gorzów, którego ZM były patronem, czyli gorzowskiego żużla, wreszcie akta dotyczące likwidacji Ursusa.

Poniedziałkowe spotkanie nie było pierwszym związanym z przekazaniem pamiątek po ZM Ursus. Już dziesięć lat temu Stowarzyszenie Inżynierów i Mechaników Polskich Oddział w Gorzowie na podobnym spotkaniu przekazało gorzowskiemu AP ponad 2,5 tys. klatek negatywów z l. 1960-70. Co prawda archiwum przechowuje poza dokumentami dotyczącymi Ursusa, także te ze Stilonu i  Silwany, ale – jak powiedział dyr. Dariusz Rymar: – Ja nie słyszałem, żeby w innych gorzowskich zakładach było takie środowisko, które tradycję swojego zakładu, ważnego dla siebie miejsca, kontynuowało. A dzięki temu, pewne rzeczy możemy ratować. Te klatki mikrofilmowe, które przekazaliście państwo dziesięć lat temu, nie trafiły na jakiś strych, tylko zostały przez nas zdigitalizowane. I one są u nas zabezpieczone i dostępne.

Po prezentacji została podpisana umowa darowizny  i rozpoczęły się rozmowy uczestników spotkania.

W międzyczasie, aż do wieczora można było oglądać wystawę „Bezsenne głowy, co dźwigają korony – książęta, królowie, wodzowie, bohaterzy. 1000 lat polskiej państwowości w dokumentach Archiwów Państwowych” przygotowanej z okazji milenium koronacji Bolesława Chrobrego i Mieszka II. W czytelni trwała prezentacja gry planszowej „Jeszcze jedno lato. 1914-1918”, a w sali wykładowej projekcje filmów gorzowskiej telewizji „Vigor” z lat 90. i nagrań z Zakładowej Kroniki Filmowej ZWCh Stilon.
Ostatnim punktem dnia była promocja książki z dziełami wybranymi Zbigniewa Czarnucha „Pogranicze. Tożsamość. Transgranicze”, Gorzów Wielkopolski: AJP, 2024, red. Maciej Dudziak i Dariusz A. Rymar.

Tekst i foto Hanna Kaup

Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć

Dodaj komentarz:

Utrudnienia związane z Nadwarciańską Dychą

W niedzielę (15 czerwca) w godzinach 9.30 – 11.00 odbędzie się bieg uliczny „X Gorzowska Nadwarciańska Dycha z Gospodarczym Bankiem ... <czytaj dalej>

Kiss&Ride na Bohaterów Warszawy

Mieszkańcy domów znajdujących się przy ulicy Bohaterów Warszawy oraz przedstawiciele firm znajdujących się w tej okolicy mieli problem z kierowcami ... <czytaj dalej>

Diecezjalne Dni Młodzieży

W dniach 13-14 czerwca br. w Rokitnie odbędą się Diecezjalne Dni Młodzieży. W tym roku wydarzenie przebiega pod hasłem "Słuchaj". ... <czytaj dalej>

"...bardziej sprawiedliwy system"

Od 1 stycznia 2026 roku w Gorzowie Wielkopolskim będzie obowiązywać nowy, hybrydowy system opłat za wywóz śmieci. Mieszkańcy domów jednorodzinnych ... <czytaj dalej>

Wartości przestały być modne

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

Mumin po odwołaniu Błauciak obiecał imprezę,
okazuje się że tylko 2 dni. pierwsza w połowie lipca druga pod koniec sierpnia.
na b <czytaj dalej>

"Rosjanie wywieźli wszystko, co było możliwe. Zdemontowali nawet instalację elektryczną i gazową, zniszczyli ogrzewanie, choć był to śro <czytaj dalej>

Mam pomysł jak mieszkaniec tego miasta które znam od 68 lat, a zwija się teraz. Może wypadałoby nazwać ulice w Gorzowie nazwiskiem doktora Wład <czytaj dalej>

Socjalizm zbudował to miasto. 40 tysięczny landsberg urósł do 125 tys mieszkańców. Bloki z wielkiej płyty. Całe osiedla. Stilon na bazie Ig fa <czytaj dalej>

Niemcy ci pomogli. Ze wzięli Polaczków na szparagi rolnicy szwabscy podwiązując Polaczków do pluga żeby zrywali głową w dół dużo gurken. Ż <czytaj dalej>