28 września „Na świętego Wacława w polu pustki, w domu sława”, a przynajmniej u dobrego gospodarza tak być powinno. Jednak Wacław nie tylko o zbiorach i zapasach, ale także o pogodzie lubi napomykać. „Gdy na Wacława i Michała jasno, nie będzie w zimie ciasno”, więc jeżeli trafią się nam dwa kolejne ciepłe i w miarę suche dni (bo Michała jest dokładnie jutro), to przysłowie gwarantuje, że zimą nie trzeba się będzie grubo ubierać. Nawet, jeżeli Michał będzie nazajutrz „lato spychał”. Wczoraj na zmianę siąpiło i solidnie padało przez cały niemal dzień, prognozy na dziś głoszą „zachmurzenie duże, słabe opady deszczu”, a na kolejny dzień „częściowo słonecznie”. Ano zobaczymy. Ciepłą odzież i tak trzeba już wyciągnąć ze schowków.

Nasz prywatny Dzień bez Windy nieco się przedłużył i pewnie znowu przyjdzie zaprzyjaźnić się ze schodami. Wczoraj policzyłam – pod nasze drzwi prowadzi ich dokładnie 181. Nad nami jeszcze dwie kondygnacje po 18 schodów, razem wychodzi 217. Tyle pewnie pokonywali kiedyś szanujący się latarnicy. Nawiasem mówiąc, latarnia morska w Gąskach ma ich tylko 190, ta na Helu 197, w Niechorzu 210, za to nasza wieża mieszkalna stoi dodatkowo na górce. Wysokość naszej klatki schodowej pobiła tylko najwyższa polska latarnia. Wiecie która? W Świnoujściu. Żeby się na nią wspiąć, trzeba pokonać o trzynaście schodów więcej niż na ostatnie z naszych pięter.

Dziś świętujemy Światowy Dzień Jabłka i dlatego warto przyjrzeć się bliżej temu ogólnodostępnemu i pospolitemu owocowi, który – choć może się to wydawać dziwne – wcale nie pochodzi z naszego kraju. Wprawdzie nie widomo tego na pewno, przyjęto jednak, iż rozpowszechnienie się jabłoni zawdzięczamy ogryzkom, porzucanym przez kupców wzdłuż Jedwabnego Szlaku. Niektóre źródła podają, że jabłoń trafiła do Polski dzięki cystersom dopiero w XII w. W innych można wyczytać, że w Biskupinie odkryto ślady jej leśnej odmiany, datowane na ok. 750 rok p.n.e. To i tak dość późno, zważywszy że pierwsze próby uprawy podejmowane były już w neolicie. Mając tyle wieków historii za sobą, naprawdę można dorobić się wielu opowieści, anegdot, przysłów. Przytoczę tylko kilka.

Wszyscy wiemy, że „Niedaleko pada jabłko od jabłoni” oraz „Jakie jabłko, taka skórka, jaka matka, taka córka”. Mówimy też, że ktoś jest zdrowy albo rumiany jak jabłuszko, lub ktoś kogoś na kwaśne jabłko stłukł. Jabłkowity koń ma umaszczenie siwe z ciemnymi cętkami wielkości jabłek na tułowiu (szczególnie na zadzie). Stare polskie przysłowie zauważało, że „Gdy jabłoń drugi raz w roku zakwita, zięć do domu zawita”. Według paremiologów, mogło się ono odnosić do przyrostu naturalnego w rodzinie, bowiem kwitnąca poza sezonem jabłoń miała być synonimem ciężarnej.

Anglicy zauważyli w porzekadle zdrowotne właściwości owocu („Jedno jabłko dziennie, trzyma lekarza z dala ode mnie”), a Mołdawianom nie „Gołąbki same leciały do gąbki”, tylko „Leniwy czekał, żeby jabłka same wpadły mu do ust”.

Wiemy też, że jabłko przyczyniło się do rozwoju nauki:
- gdyby nie spadło Newtonowi na głowę, ten nie sformułowałby prawa powszechnego ciążenia,
- gdyby Demokryt zjadł jabłko zamiast kroić je na pół, potem każdą połówkę na pół, i ćwiartkę, i ósemkę, i jeszcze na pół, i jeszcze… pewnie nie wymyśliłby pojęcia atomu (ktoś obliczył, że aby uzyskać cząstkę wielkości atomu, wystarczy to anegdotyczne jabłko podzielić na 85, ktoś inny, że na 90 części).

Były też jabłka symbolem władzy (jabłko królewskie), grzechu (zerwane przez Ewę jabłko rajskie), niezgody (kiedy jabłko z napisem „dla najpiękniejszej” stało się przyczyną sporu pomiędzy Herą, Ateną i Afrodytą, a w konsekwencji doprowadziło do wybuchu wojny trojańskiej). Do rajskiego jabłka, którego kawałek utknął w gardle skuszonego Adama, odwołuje się nazwa anatomicznej nierówności męskiej szyi (jabłko Adama). Zatrute jabłko spowodowało, że Śnieżka zapadła w sen stuletni. Wilhelm Tell strzelał do jabłka ułożonego na głowie swojego syna, a w naszych ludowych podaniach jeże wynosiły z sadów rumiane jabłuszka, nadziane na własne kolce.

Jabłka lub jabłonki występują w wielu ludowych przyśpiewkach, znalazłoby się też parę ludowych zwyczajów, ale tekst jest już wystarczająco długi, więc koniec na dziś. Wymyśliłam sobie, że do dzisiejszego tematu idealnie będzie pasować fotografia przedstawiająca rzeźbę Adama i Ewy, stojącą w parku otaczającym Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce. Dlaczego w Warce? Ponieważ miasto otoczone jest ze wszystkich stron jabłoniowymi sadami. Cały powiat grójecki sadami stoi.

Kamionkowa rzeźba posiada na cokole ciekawą inskrypcję: „Budzimy się samotni w chwili, kiedy ciało przenika czułość i wargi co chcą pocałunków do strzaskanego modlą się kamienia”. To fragment wiersza T.S. Eliota, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1948).

Tekst i foto Maria Gonta