25 listopada. Najbardziej znane przysÅ‚owie o butach, przytaczane w kontekÅ›cie zimy, to „Idzie luty, podkuj buty”, tymczasem dzisiejsze „Åšw. Katarzyna butów siÄ™ dopomina” mówi dokÅ‚adnie o tym samym. W sandaÅ‚kach czy pantoflach raczej już nie pochodzimy. Dzisiejsza patronka daje wyraźnÄ… wskazówkÄ™, by odstawić je do szafki z wiosenno-letnimi rzeczami i przeprosić cieplejsze obuwie za to, że tak dÅ‚ugo zwlekaliÅ›my z jego przewietrzeniem.
DziÅ› wspominamy KatarzynÄ™ AleksandryjskÄ…. Przydomek jest ważny, bowiem w gronie Å›wiÄ™tych mamy aż 18 dam noszÄ…cych to imiÄ™. Mimo że jest jednÄ… z najpopularniejszych Å›wiÄ™tych i należy do elitarnego grona Czternastu ÅšwiÄ™tych Wspomożycieli, wspóÅ‚czeÅ›nie coraz częściej kwestionuje siÄ™ jej faktyczne istnienie, traktujÄ…c jako postać legendarnÄ…, wzorowanÄ… na Hypatii z Aleksandrii (matematyczka, astronomka i filozofka zamordowana przez tÅ‚um fanatycznych wyznawców Cyryla Aleksandryjskiego). WedÅ‚ug zapisków – jedna i druga pozostaÅ‚a dziewicÄ…, obie zginęły w okrutny sposób. MÄ™czennica za wiarÄ™ i mÄ™czennica nauki. Czy byÅ‚y jednÄ… osobÄ…, piÄ™knÄ…, utalentowanÄ…, elokwentnÄ…, mÄ…drÄ…? Nie mnie o tym rozstrzygać, dlatego wracam do dzisiejszej patronki.
PorównujÄ…c z innymi Å›wiÄ™tymi, da siÄ™ zauważyć wyjÄ…tkowe obciążenie jej obowiÄ…zkami. PróbowaÅ‚am skompletować listÄ™ orÄ™dujÄ…cych do Å›w. Katarzyny, nie mam jednak pojÄ™cia czy jest peÅ‚na: dziewice, żony, kawalerowie, koÅ‚odzieje, garncarze, garbarze, mÅ‚ynarze, piekarze, przÄ…dki, szwaczki, modystki, krawcowe, żeglarze, kolejarze, woźnice, przewoźnicy, powroźnicy, fryzjerzy, zecerzy (wÅ‚aÅ›ciwie wszystkie zawody majÄ…ce cokolwiek wspólnego z koÅ‚em lub nożem). Ponadto wzywa siÄ™ jÄ… w modlitwie o znalezienie topielca. Jest patronkÄ… nauki, paryskiej Sorbony, wyspy Cypr, Bytowa, Nowego Targu, DziaÅ‚dowa, Dzierzgonia, zakonu katarzynek (utworzonego w 1571 r. w Braniewie; dziÅ› dziaÅ‚a w Brazylii i liczy sześć prowincji), uniwersytetów, bibliotekarzy, drukarzy, uczniów, studentek, nauczycieli, teologów, mówców, filozofów, filozofów chrzeÅ›cijaÅ„skich, uczonych, adwokatów, notariuszy, grzeszników, a także prostego ludu.
Warto odnotować, że paryskie szwaczki zwano niegdyÅ› katarzynkami („catherinettes”), a powiedzonko mówiÄ…ce wprost o koafiurze Å›w. Katarzyny („coiffer Sainte Catherine”) byÅ‚o używane dla okreÅ›lenia staropanieÅ„stwa.
Za nami wieczór katarzynkowych wróżb, praktykowanych ongiÅ› przez szukajÄ…cych miÅ‚oÅ›ci kawalerów.
Przed nami adwent („ÅšwiÄ™ta Katarzyna adwent rozpoczyna"), czas przedÅ›wiÄ…tecznego wyciszenia, bez hucznych zabaw i taÅ„ców, czas dÅ‚ugich wieczorów wykorzystywanych jeszcze w XIX w. na zaloty i kojarzenia małżeÅ„stw („Kto siÄ™ zaleca w adwenta, bÄ™dzie miaÅ‚ żonÄ™ na Å›wiÄ™ta”). Wiadomo byÅ‚o, że „ÅšwiÄ™ta Katarzyna Å›luby ucina". MiaÅ‚y powrócić dopiero w karnawale, nic wiÄ™c dziwnego, że rozgoryczeni mÅ‚odzieÅ„cy mawiali. „Åšw. Katarzyna adwent zawiÄ™zuje: sama hula, pije, a nam zakazuje”.
Nie wypadaÅ‚o, by tak popularnej Å›wiÄ™tej nie zadedykowano przysÅ‚ów pogodowych:
- „DzieÅ„ Katarzyny jaki – caÅ‚y grudzieÅ„ taki”,
- „Na KatarzynÄ™ gęś po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie”,
- „Åšw. Katarzyna po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie”,
- „Jak siÄ™ Katarzyna gÅ‚osi, tak siÄ™ Nowy Rok nosi”,
- „ÅšwiÄ™ta Katarzyna pokazuje, jakÄ… pogodÄ™ nam styczeÅ„ zgotuje”,
- „W KatarzynÄ™ z nieba nic nie spadnie, bÄ™dzie w przyszÅ‚ym lutym chyba jeszcze Å‚adniej”.
Poza tym to już naprawdÄ™ nie przelewki. O butach pisaÅ‚am na samym poczÄ…tku, ale Å›wiÄ™ta o wszystkim pamiÄ™ta, wiÄ™c „Do panny Katarzyny nowych butów obÅ‚óczyny”, „Po Å›wiÄ™tej Katarzynie pomyÅ›l o pierzynie" albo chociaż „Na KatarzynÄ™ schowaj siÄ™ pod pierzynÄ™". MawiajÄ… też „Gdyby nie KaÅ›ka, nie byÅ‚oby JaÅ›ka".
W kalendarzu Å›wiÄ…t branżowych figuruje dzisiaj DzieÅ„ Kolejarza i DzieÅ„ Tramwajarza, wÅ›ród Å›wiÄ…t nietypowych mamy sympatyczny Åšwiatowy DzieÅ„ Pluszowego Misia, poważnie brzmiÄ…cy MiÄ™dzynarodowy DzieÅ„ Inżyniera Systemów, ważny MiÄ™dzynarodowy DzieÅ„ Eliminacji Przemocy wobec Kobiet oraz DzieÅ„ bez Futra i nie mniej istotny DzieÅ„ Nitkowania. Chodzi oczywiÅ›cie o nitkowanie zÄ™bów, do którego zachÄ™ca siÄ™ wszystkich w ramach obchodów. To ważna czynność, którÄ… powinniÅ›my wykonywać codziennie, a Å›wiÄ™to jest tylko raz do roku, w czwarty piÄ…tek listopada.
DzisiejszÄ… kartkÄ™ z kalendarza tworzy kolaż fotografii przedstawiajÄ…cych dworzec w WaÅ‚brzychu, na którym, jak na wielu innych stacjach kolejowych, stoi kapliczka kolejarskiej patronki. ZrobiliÅ›my je przy okazji niezapomnianej podróży pociÄ…giem retro z Jaworzyny ÅšlÄ…skiej do KÅ‚odzka i z powrotem. Przygód byÅ‚o wtedy co nie miara, m.in. wÅ‚aÅ›nie w WaÅ‚brzychu, z powodu mrozu nie udaÅ‚o siÄ™ uzupeÅ‚nić wody w parowozie. Dopiero w Åšwierkach pod GÅ‚uszycÄ… czekaÅ‚ na nas wóz gaÅ›niczy.
Tekst i foto Maria Gonta